(Premer nas imaxes para agrandar o tamaño)
En decembro de 1988 e en plena efervescencia da actividade do Batallón Literario da Costa da Morte, este colectivo publicou co patrocinio do Concello de Corcubión, polo interese persoal de quen era naquela altura o seu alcalde, o nacionalista Rafael Mouzo Lago, o volume colectivo mar por medio, unha escolma poética de autores da cidade cubana de Holguín e de membros do citado Batallón Literario da Costa da Morte.
O proxecto callara uns meses antes nunha viaxe solidaria argallada polo rexedor e que levou a unha pequena representación do Batallón a realizaren, xunto a outros autores, artistas e músicos de Galicia, unha serie de actos culturais na illa caribeña. Aquela media ducia de poetas do Batallón contactaron con autores da Asociación Hermanos Saíz de Holguín e do encontro naceu a idea de crear un volume colectivo con textos das dúas beiras do Atlántico, un labor que coordinarían Modesto Fraga e Rafa Villar, pola banda galega, e George Riverón, pola parte cubana.
Non houbo dúbida ningunha á hora de escollar ao escritor Xosé Neira Vilas para realizar o prólogo da publicación pola confluencia na súa persoa e na súa obra dunha forte relación galego-cubana. E Neira Vilas, xa na súa terra nativa de Gres e aínda soerguendo o que ía ser a súa Fundación, acolleu con entusiasmo a proposta e escribiu Un abrazo poético (Limiar), primeiro texto que se reproduce ao final desta anotación. E non só iso, despois cando o libro xa foi unha realidade, na súa serie semanal intitulada Crónicas galegas de América, publicada no xornal compostelán El Correo Gallego, dedicoulle o artigo «Poesía das dúas ribeiras», segundo dos textos reproducidos.
O volume mar por medio, con ilustración de portada do cubano Alex Calvo, foi presentado o sábado 2 de xaneiro de 1999 no Auditorio municipal Capela do Pilar, en Corcubión, e consta de trinta e seis poemas, en edición bilingüe (trece de cada beira do atlántico) introducidos polo Limiar de Xosé Neira Vilas, quen non puido estar nesa xornada. A maquetación e o deseño foron da autoría do poeta Eduardo Estévez, que malia non ser membro do Batallón colaborou en moitas das actividade do grupo. No acto de presentación participaron o alcalde da localidade, Rafael Mouzo Lago, así como cinco representantes do Batallón Literario da Costa da Morte: o seu presidente na altura, Alexandre Nerium; o coordinador literario da obra, Rafa Villar, así como Modesto Fraga, María Lado e Suso Bahamonde.
Antecedidos sempre por unha brevísima biobibliografía na obra aparecen primeiro as e os trece poetas da Asociación Hermanos Saíz, afin á UNEAC (Unión Nacional de Escritores/as e Artistas Cubanos): Ronel González Sánchez; George Riverón Pupo; José Luis Serrano; Belkis Méndez Rodríguez; Gabriel Pérez Rodríguez; Elena Guarch Rodríguez; Ernesto Almaguer Alberteris; Maribel Feliú Gómez; Yunior Felipe Figueroa; Roberto Frutos Rojas; Michael Hernández Miranda; José Poveda Cruz e Senén Orlando Pupo. E deseguida en orde alfabética as e os trece poetas do Batallón Literario da Costa da Morte: Marilar Aleixandre; Suso Bahamonde; David Creus; Estevo Creus; Modesto Fraga Moure; Mónica Góñez; María Lado, Tomás B. Lijó Marcote; Abel Mendes Bujeiro; Alexandre Nerium; Xavier Rodrigues Fidalgo; Miro Villar e Rafa Villar.
O Batallón Literario da Costa da Morte e o Concello de Corcubión acordaron destinar toda a recadación da venda do libro aos damnificados en Centroamérica. E a publicación péchase co seguinte colofón: «A impresión deste libro en decembro de 1998 coincide co vintenove aniversario da fundación da sección galega do Instituto de Literatura e Lingüística da Academia de Ciencias de Cuba, na Habana, e co sexto aniversario do nacemento da cátedra de galego da Universidade da Habana. Nas tres iniciativas estivo presente o prologuista deste libro D. Xosé Neira Vilas, a quen lle damos beizóns».
(Premer nas imaxes para agrandar o tamaño)
(Texto I)
UN ABRAZO POÉTICO (Limiar)
Galicia e Cuba. Dous pobos irmáns. Dous corazóns que latexan ó unísono por enriba do mar. A emigración masiva de galegos á Illa comezou pouco despois de que Carlos Manuel de Céspedes, aquel 10 de outubro de 1868, iniciara na Demajagua a loita independentista. A riada seguiu ata os trinta deste século. Foron seis longas décadas de achegamento, de fusión, de simbiose cultural.
A Cuba chegou o noso exemplo de laboriosidade, a vontade de asociación solidaria, os previsores hánitos económicos das nosas xentes, e chegaron artes de pesca e de labranza, comidas, xeitos de convivencia. Por alá andan apelidos galegos, e voces da nosa lingua que foron entrando na fala cotiá. E de Cuba viñeron símbolos como o noso Himno e a nosa bandeira, veu a Academia Galega, viñeron decenas de escolas, fontes públicas, arranxo de camiños, cemiterios civís, e os recursos para desempeñar leiras, redimir foros e erguer novas casas. Viñeron ditos, refráns, décimas, e rumbas, danzóns e habaneiras.
Tamén houbo e hai unha simbiose literaria. Poetas dende José Martí ata os nosos días, e narradores como Carpentier, téñense referido a Galicia de xeito entrañable. E da nosa parte aparecen os temas cubanos na poesía de Armada Teixeiro, Ramón Cabanillas e Roberto Blanco Torres, por citar só algúns.
Por todo esto e por moito máis, que toca ó fondal do sangue, ó íntimo dos sentimentos, e por xestos colectivos como o dos cubanos que viñeron loitar pola nosa dignidade dende a trincheira republicana durante a guerra civil do trinteseis, ou o dos galegos mambises que tomaron parte na contenda independentista de Cuba, resulta significativo un poemario no que cantan a dúo poetas das dúas beiras do Atlántico.
Trátase, en ambos casos, de poetas xoves, de voces novas. Hai trece cubanos (dez homes e tres mulleres) e outros trece galegos (tamén dez homes e tres mulleres). Os galegos, na súa totalidade, son membros do Batallón Literario da Costa da Morte, a vizosa organización que tan bos froitos vén dando, e os cubanos naceron case todos no nordeste da Illa (Holguín, Cacocum…) e os maís deles son membros da Asociación Hermanos Saíz.
É, pois, unha antoloxía ben proporcionada en canto á cantidade de autores e de poemas, as súas idades e o feito de que en ambos casos pertencen a organizacións literarias. Máis alá deso, é sabido que se expresan en idiomas diferentes, viven en sociedades moi distintas e teñen o ancho océano entre eles, o mar por medio.
E volvo ó dito: todo conflúe na arte da palabra non só porque a palabra é universal senón tamén porque se trata de que uns e outros son voceiros de dous pobos irmanados pola historia, pola cultura e polo sangue.
Hai aquí, do comezo ó fin, poesía da mellor factura. Poesía verdadeira e non renques de signos en xogo de gato por lebre como soen verse por aí adiante con demasiada frecuencia. Estamos ante uns poemas nos que hai fondura e beleza, que van do cotián ó trascendente, ó cósmico. Poesía Limpa, cálida, agurgullante. En canto ós temas e ós autores un por un, o lector dirá.
Noraboa pola irmandade galego-cubana que esta presencia ratifica. E noraboa ós poetas dunha e doutra orela do ancho mar.
Xosé Neira Vilas
Gres, outubro de 1998
(Este texto foi recollido na obra Con Anisia Miranda na Costa da Morte. Embora, 2014)
(Texto II)
Crónicas galegas de América. Por Xosé Neira Vilas
«Poesía das dúas ribeiras»
Dúas ribeiras do Atlántico: a galega da Costa da Morte e a cubana de Holguín, no nordeste da Illa. Poetas dunha e da outra uniron as súas voces nun poemario tutulado “Mar por medio”, que acaba de ver a luz gracias ó xeneroso apoio do Concello de Corcubión e do seu alcalde, Rafael Moizo (sic por Mouzo), militante da solidariedade.
Tiven noticia deste fermoso proxecto hai uns meses. Fun a Fisterra con Anisia. Alí, Isaac Díaz Pardo, Marcos Valcárcel e eu falamos de Casto M. Insua (galeguista emigrado en Bos Aires) e doutros temas da emigración. E atopámonos con Rafa e Miro Villar, Modesto Fraga e outros membros deste dinámico batallón literario que naquelas terras fai da poesía un modo de vida (Unamuno dicía que quen non vive poeticamente é un parvo).
Trátase de poetas novos. Hai trece cubanos e outros tantos galegos. E en cada grupo, tres son mulleres. Aparece unha breve ficha de cada autor. Os poemas galegos levan ó pé a correspondente traducción ó castelán, e os cubanos ó galego.
Inda que algúns creadores son moi novos, case todos teñen premios e obra publicada, e vese nuns e noutros unha rqieuza expresiva, un afán de comunicación e unha vontade anovadora que nos enchen de ledicia e nos confirman que a poesía vive, latexa, faise imprescindible.
Este libro é o punto de partida para outras iniciativas. Con Abel Prieto, actual ministro de Cultura de Cuba, temos falado da posibilidade de editar unha selección de contos breves de autores galegos e cubanos. Algo semellante ó proxecto de ‘Mar por medio’. Os poetas da Costa da Morte e de Holguín adiantáronsenos. ¡Que ben! Para todos eles a nosa máis rotunda noraboa.
Abriron o camiño. Un camiño fraterno, solidario. Por el avanza a perenne e crecente amizade entre dous pobos irmáns.
(El Correo Gallego, 1 de abril de 1999. Publicouse coa reprodución da portada do libro mar por medio. Batallón literario da costa da morte. Poetas cubanos de Holguín. Corcubión: Batallón Literario da Costa da Morte / Concello de Corcubión, 1998).
(Premer nas imaxes para agrandar o tamaño)
crebas twitter
-
Artigos recentes
- Entender para vivir, un libro e un recital para lembrar a escritora coruñesa Luísa Villalta
- «Viaxe ao Norte de Alemaña e cidades da Hansa». As crónicas do xornalista e viaxeiro Xosé Ameixeiras
- «Reivindicación dun legado poético da Costa da Morte», artigo en Grial 242
- Lanzamento da edición facsimilar de Estebo, de Xosé Lesta Meis, co estudo introdutorio “Unha voz crítica da emigración galega a Cuba” da miña autoría (Obra de libre descarga)
- «Gaza on fire / Xenocidio televisado», poema na antoloxía de solidariedade Cantos de dor e liberdade
Categorías
- Antoloxías
- Arte
- Autografías
- Banda deseñada
- Biografía
- Cinema
- Congresos
- Contos
- Documental
- Efemérides
- Encontros
- Ensaio
- Entrevistas
- Epistolarios
- Estudos literarios
- Exposicións
- Fotografía
- Gravacións
- Historia
- Humor
- Infantil
- Lendas e mitos
- Lingua
- Literatura medieval
- Manifestos
- Manuscritos
- Memoria Literaria
- Música
- Narrativa
- Obituarios
- Poesía
- Política
- Premios
- Presentacións
- Radio
- Recensións
- Roteiros
- Sen categorizar
- Teatro
- Televisión
- Tradicións
- Versións ou traducións
- Xornadas
- Xornalismo
Comentarios recentes
- Moita saúde, moita poesía e moita felicidade no 2024 | crebas.gal en Que a Terra che sexa leve, Pólvera
- “De rosa antiga” | Tirar do fío en Recensión a De rosa antiga. 50 anos de Poesía (1972–2022), de Helena Villar Janeiro, en Grial 237
- Recensión da antoloxía Ara do mar. Poesía a Fisterra, compilada por Alexandre Nerium, en Grial 232 | crebas.gal en Artigo en QPC (XCIII): A potencia simbólica do topónimo Fisterra
- Florencio Delgado en 12 ligazóns e 2 vídeos | A profa en Unha lectura de Galicia infinda, de Florencio Delgado Gurriarán
- «A Pontragha», un poema para o libro Chegadas, Saídas. O antigo camiño de ferro Santiago de Compostela – A Coruña, de Manuel Pazos Gómez | crebas.gal en «A Pontragha», un poema inédito na GaZeta (Revista de Agrupacións Poéticas de Base)
Histórico
- Setembro 2024 (1)
- Agosto 2024 (1)
- Xullo 2024 (3)
- Xuño 2024 (1)
- Maio 2024 (3)
- Marzo 2024 (1)
- Febreiro 2024 (1)
- Xaneiro 2024 (1)
- Decembro 2023 (2)
- Novembro 2023 (1)
- Outubro 2023 (3)
- Setembro 2023 (1)
- Agosto 2023 (3)
- Xullo 2023 (3)
- Xuño 2023 (1)
- Maio 2023 (1)
- Abril 2023 (1)
- Marzo 2023 (3)
- Xaneiro 2023 (2)
- Decembro 2022 (2)
- Novembro 2022 (1)
- Outubro 2022 (3)
- Setembro 2022 (2)
- Agosto 2022 (1)
- Xullo 2022 (4)
- Xuño 2022 (2)
- Maio 2022 (10)
- Abril 2022 (2)
- Marzo 2022 (1)
- Febreiro 2022 (4)
- Xaneiro 2022 (6)
- Decembro 2021 (2)
- Outubro 2021 (1)
- Setembro 2021 (3)
- Agosto 2021 (1)
- Xullo 2021 (4)
- Maio 2021 (2)
- Abril 2021 (1)
- Marzo 2021 (1)
- Febreiro 2021 (3)
- Xaneiro 2021 (6)
- Decembro 2020 (9)
- Novembro 2020 (8)
- Outubro 2020 (2)
- Setembro 2020 (3)
- Agosto 2020 (2)
- Xullo 2020 (3)
- Xuño 2020 (1)
- Maio 2020 (6)
- Abril 2020 (6)
- Marzo 2020 (5)
- Febreiro 2020 (1)
- Xaneiro 2020 (5)
- Decembro 2019 (3)
- Novembro 2019 (2)
- Outubro 2019 (6)
- Setembro 2019 (5)
- Agosto 2019 (3)
- Xullo 2019 (4)
- Xuño 2019 (2)
- Maio 2019 (6)
- Abril 2019 (5)
- Marzo 2019 (4)
- Febreiro 2019 (2)
- Xaneiro 2019 (6)
- Decembro 2018 (3)
- Novembro 2018 (3)
- Outubro 2018 (6)
- Setembro 2018 (6)
- Agosto 2018 (6)
- Xullo 2018 (8)
- Xuño 2018 (10)
- Maio 2018 (9)
- Abril 2018 (2)
- Marzo 2018 (11)
- Febreiro 2018 (5)
- Xaneiro 2018 (8)
- Decembro 2017 (4)
- Novembro 2017 (2)
- Outubro 2017 (7)
- Setembro 2017 (7)
- Agosto 2017 (13)
- Xullo 2017 (7)
- Xuño 2017 (6)
- Maio 2017 (6)
- Abril 2017 (6)
- Marzo 2017 (8)
- Febreiro 2017 (11)
- Xaneiro 2017 (5)
- Decembro 2016 (8)
- Novembro 2016 (7)
- Outubro 2016 (10)
- Setembro 2016 (12)
- Agosto 2016 (13)
- Xullo 2016 (7)
- Xuño 2016 (12)
- Maio 2016 (18)
- Abril 2016 (18)
- Marzo 2016 (9)
- Febreiro 2016 (15)
- Xaneiro 2016 (16)
- Decembro 2015 (11)
- Novembro 2015 (21)
- Outubro 2015 (7)
- Setembro 2015 (7)
- Agosto 2015 (2)
- Xullo 2015 (13)
- Xuño 2015 (5)
- Maio 2015 (13)
- Abril 2015 (17)
- Marzo 2015 (17)
- Febreiro 2015 (17)
- Xaneiro 2015 (8)
- Decembro 2014 (16)
- Novembro 2014 (4)
- Agosto 2014 (4)
- Xullo 2014 (3)
- Xuño 2014 (2)
- Maio 2014 (4)
- Abril 2014 (8)
- Marzo 2014 (8)
- Febreiro 2014 (20)
- Xaneiro 2014 (9)
- Decembro 2013 (18)
- Novembro 2013 (7)
- Outubro 2013 (15)
- Setembro 2013 (29)
- Agosto 2013 (13)
- Xullo 2013 (20)
- Xuño 2013 (9)
- Maio 2013 (19)
- Abril 2013 (25)
- Marzo 2013 (20)
- Febreiro 2013 (23)
- Xaneiro 2013 (22)
- Decembro 2012 (20)
- Novembro 2012 (12)
- Outubro 2012 (12)
- Setembro 2012 (16)
- Agosto 2012 (25)
- Xullo 2012 (26)
- Xuño 2012 (19)
- Maio 2012 (41)
- Abril 2012 (35)
- Marzo 2012 (38)
- Febreiro 2012 (34)
- Xaneiro 2012 (40)
- Decembro 2011 (39)
- Novembro 2011 (47)
- Outubro 2011 (43)
- Setembro 2011 (43)
- Agosto 2011 (34)
- Xullo 2011 (31)
- Xuño 2011 (3)
Meta