Unha referencia a Lluís Companys no poema «Castelao…» de Xervasio Paz Lestón

(Dúas imaxes históricas de Lluís Compays, en liberdade e no cárcere)
Na madrugada de hoxe sábado hai 76 anos da execución por fusilamento do presidente catalán Lluís Companys no Castelo de Montjuïc, o 15 de outubro de 1940 a mans dos franquistas. O Govern Catalá declararou o ano pasado esta data como «Dia Nacional en memòria de les víctimes de la Guerra Civil i el franquisme».
Lluis Companys (Tarrós, LLeida, 1883; Barcelona, 1940). Fundador de Esquerra Republicana de Catalunya. En 1932 foi elixido presidente do Parlament de Catalunya e, coa morte de Francesc Macià, president da Generalitat. Proclamou o Estat Catalá que o exército sufocou. Foi condenado a 30 anos de cadea e recobra a liberdade coa vitoria da Frente Popular en 1936. Exiliouse a Francia ao entraren os franquistas en Barcelona. Detido e deportado, foi fusilado o 15 de outubro de 1940, no castelo de Montjuïc. O historiador Josep Maria Figueres Artigues é autor da monografía máis completa sobre o seu proceso, unha obra intitulada El consell de guerra a Lluís Companys, president de la Generalitat de Catalunya (Barcelona: Proa, 1997).
Na miña Tese de Licenciatura, A poesía galega de Xervasio Paz Lestón. Edición e estudo, publicada pola desaparecida Edicións do Castro en 1998, recuperei e exhumei un poema deste autor muxián emigrado de novo á Arxentina que está dedicado á memoria de Castelao e cuxos versos tamén fan referencia ao martiroloxio de Lluís Companys. O poema publicouse na revista Alborada, da ABC de Corcubión, Bos Aires, nº 164, setembro a decembro de 1955, entidade e revista que aínda subsisten. A publicación aparece datada polo autor «7/1/1956». Moitos anos despois foi reproducido en Alonso Montero, Xesús, Coroa poética para Castelao (187 poemas: de 1911 a 1987) (Sada: Ediciós do Castro, 1988). Velaquí o poema completo:
Castelao…
Dende teu pasamento, seis abafantes anos
remacharon os grillos da escravizada Terra.
Anos sin pan e lume, de carces e torturas
de morte ou de cadea!
¡De tremenda agonía baixo o tirán da España,
hoxe, vendida aos gansters das barras i as estrelas!
Aos gansters da Whit-House, que non aos de Chicago,
ao país da bomba “H”, finchados de soberbia.
Son seis anos que viron, da patria, hoxe invadida,
1colmar sua traxedia
có sinistro perigro de sere convertida
nun mortal cimiterio da terra barrallenta.
Mouro presente grego que fixo a toda España
o xugo da Falanxe coas gadoupas noxentas
1do imperialismo yanqui…
¡dos padriños de Hitler que cobizan sua herencia!…
¿Qué papeles xogamos os españoles libres
diante da vil infamia, da repuñante feira?
Coma vellas choronas, os máis guindan salaios
de tímida protesta
contra a “gran democracia”
das suas entretelas,
que nos feirou a todos por uns millóns de dólares
coma si se tratara de un fato de facenda.
Algúns botan cizaña contra os do propio bando,
con censurabre esquezo, con insensata afrenta
pra sagrada memoria dos mártires i os éroes
que caeron na patria por querer ter ideas;
pra sagrada memoria dos que inmortalizastes
nos xeniales diseños das “Estampas de Guerra”.
¡E mentras uns solaian coma vellas choronas
ou da “gran democracia” relamben a cueira,
a boca do Pentágono i a boca da Falanxe,
con soberbo desprezo, gargallan da parveza!
¡Qué falla nos fai hoxe desparecido mestre,
tua corporal presencia!
¡A tua i á de Azaña i a do mártir Companys,
pra libertar Galicia con toda Celtiberia!
¡Non hai quen avencelle nun monllo indestruíbre
a cantos teñen fame de patria sin cadeas…!
Qué falla nos faría
que soase tua verva
pra silenciar as gorxas dos inmundos batracios
que cantan sua victoria nas lamas das cañeiras.
Pra acalantar as gorxas dos que antes che lixaron
con rencorosas babas, cal repuñantes lesmas
na Galicia e no eisilio –que cobizan agora
falsificar tua obra, desfigurar tua herencia.
No chan nobre e fraderno de esta grande Argentina,
libre hoxe de tiranos e de invasións alleas,
relembrando tua morte pedimos pra Galicia
iguales libertades e igual independencia…
Dende a tua morada
das verdades eternas,
que a todos nos inspire teu luminoso numen
nestas sombrisas horas que atura a vella Suevia
para encaular conduitos
i escrarecer concencias!