(Fotografía de José Vidal García tirada do «Fondo José Vidal» do Concello de Laxe)
Os epistolarios adoitan ser (se callar xa non o son por mor do correo electrónico) unha fonte inesgotable de información para trazar o perfil biográfico e as angueiras de calquera autor ou autora.
Así foi tamén un aspecto importante na redacción da miña tese de doutoramento, A poesía galega de Antón Zapata García. Edición e estudo, dirixida polo profesor Xesús Alonso Montero. Porén non foron moitas as cartas ás que tiven a fortuna de ter acceso e entre elas está a única carta familiar que puidemos consultar e tamén a única escrita en castelán, mais nesta lingua adoitaban estar este tipo de epístola destinadas a persoas con escasa alfabetización. Cfr. Núñez Seixas, Xosé Manuel e Soutelo Vázquez, Raúl (2005). As cartas do destino. Unha familia galega entre dous mundos 1919-1971. Vigo: Galaxia [71-72]
«A lingua empregada [das cartas] era sempre o castelán. Malia que o galego seguía a ser a lingua de comunicación oral da familia Naveiras e dos veciños de Ferreira, o idioma no que emigrantes e labregos recibiran a súa máis ou menos precaria alfabetización fora o español. Os emigrantes, ademais, asimilábanse rapidamente do punto de vista lingüístico no hispanofalante Río de la Plata, malia seguir a manter o galego como lingua de comunicación diglósica en festas e veladas. Pero a maioría mantiña respecto do seu propio idioma unha relación de menosprezo: o que para moitos era un dialecto non debía ser empregado na comunicación escrita e nos usos públicos e formais. Con todo, iso non excluía que, igual que acontece noutros epistolarios emigrantes galaicos, o galego de orixe interferise decote na sintaxe e ás veces no léxico empregado, que de cando en vez aparecesen algunhas palabras ou mesmo frases en galego, sobre todo cando se rememoraban labores agrícolas ou contextos locais da freguesía de orixe, e que os problemas coa gheada se manifestasen na escrita dos irmáns longo tempo emigrados nun país castelanofalante».
A carta do poeta Antón Zapata García vai dirixida ao seu curmán fotógrafo José Vidal García e está datada o 5 de setembro de 1935. Nela fai aviso de recibo dunhas fotografías da contorna de Laxe, algunhas delas habían ser publicadas na revista Alborada, fala de acontecementos familiares e o máis interesante para nós está dunha banda nas súas referencias ao escudo de Laxe e pola outra outra á recente homenaxe que fixera lembranza do centenario do nacemento de Eduardo Pondal.
Deseguida reproduzo esta carta que tamén se pode ler na miña tese de doutoramento, A poesía galega de Antón Zapata García. Edición e estudo, en acceso libre nesta páxina de poesiagalega.org, proxecto dirixido polo poeta e profesor Arturo Casas e no que traballa arreo o seu equipo do GAAP (Grupo Alea de Análise Poética). O traballo académico xa estaba a dispór de quen tivese interese na propia USC, aínda que nun espazo escasamente divulgado. E tamén en googlebooks, porén neste caso con moitas páxinas en branco como adoita suceder neste buscador. Velaquí:
Buenos Aires, Septiembre 5 de 1935.
Sr. Don José Vidal García
Lage
Estimado primo:
Oportunamente, ha sido en mi poder tu apreciada carta datada el 18 de Mayo del corriente año; mas, por pura negligencia —en mí es un mal completamente crónico—, no te he contestado en seguida, cual debiera hacerlo, máxime habiéndome brindado, como lo hiciste, la grata oportunidad de poder contemplar, mediante las artísticas “fotos” que adjuntaste a tu referida, esa siempre bien querida e igualmente recordada villa natural nuestra. Reitero, pues, mi solicitud de que sepas dispensarme la “preguiza” en que incurrí, y, sobre todo, muchas gracias.
Antes de nada, cumplo en alabar —nada de ringorrangos— tu buen gusto y conocimiento fotográficos, pues no solamente por los trabajos tuyos precedentemente aludidos, sino por otros, entre ellos: “Las bucetas de Manuel Ramos”, “La motora de Vilaseco y Anido”, “Malpica de Bergantiños”, “Ponteceso”, etc., etc., revelan la mano y el tacto maestros de que eres poseedor.
Como siempre he sido enemigo de difundir malas nuevas —la que expondré me duele en el alma—, me perdonarás no te haya dicho antes la desgracia que hemos tenido, puesto que yó apreciaba mucho a tu malogrado y bien querido hermano Eduardo: Ha fallecido violentamente en Montevideo, de lo cual ya habrás —supongo— tenido noticias de tus hermanos Plácido y Francisco. Te doy mi más sentido pésame, el que harás extensivo a tus padres, hermanos y demás familiares nuestros. ¡Ha sido una lástima perderlo, siendo un gran dolor para todos los que lo queríamos! ¡Q. E. P. D. el pobre Eduardo!
Del escudo de esa villa, te diré que, leyendo la “Historia de Galicia”, de Murguía, noté que dicho atributo de los Castros —gente nobiliaria de Lage en pretérita data—, que figura en la iglesia, tiene dos roeles (monedas) y dos calderos. El tal, a mi ver, es el verdadero escudo de nuestra brava población de Lage. Ahora, trata tú de sacarlo, ya fotografiándolo, ya, si conoces dibujo, sacando un ligero boceto, pues, el escudo que contiene tu “foto”, creo no es el auténtico. En fin: Yo no conozco casi nada de heráldica, pero, por tratarse de mi pueblo, por lo menos quisiera constatar si es cierto lo que en el citado libro dejó consignado Don Manuel Martínez Murguía, esposo que fué de la inmortal poetisa Rosalía Castro. Tú dirás la verdad sobre el asunto, que es lo que importa.
Te hago presentes mis gracias; además de las fotografías, por los diarios —creo que fuiste tú— que tuviste a bien mandarme, relacionados con el merecido homenaje rendido al más grande hombre de nuestra patria gallega: Nuestro pariente Eduardo Pondal.
Haz presentes mis saludos a todos nuestros comunes amigos residentes en ésa: Antonio Sacedón, Paulino Vilariño, José Pose Mesías, Fernando Gonlledo, Manuel Ramos Mesías, etc., etc.
Saluda, en nombre nuestro —los de esta tu casa— a tu esposa y demás familia. A tu suegro le haces presente el claro recuerdo que de él tengo, o sea: cuando llegó de la guerra de Cuba, así como también le darás recuerdos. Para tu hermano Manolo, le harás presentes mis gracias —”vai de risa”— por las cartas que prometió remitirme… ¡”fai catro días”!… Salúdalo, no obstante lo dicho. Me parece que, para escribir, como por aquí se dice, “es de mi marca”: ¡por algo somos “parentes”!…
En fin, gracias estimado Pepe; prometiéndote que, en la primer oportunidad que se me presente, he de corresponder a tu reiteración de atenciones para conmigo.
“Alá vai miña aperta” para tí, con verdadero anhelo de poder un día ir a fondear en “Las Galgas” a “miña chalana”…
Teu curmán que te estima: Antón Zapata García
[Remite: A. Zapata García. Sáenz Peña, 469. Dep. Nº 2. Bs. Aires]
crebas twitter
-
Artigos recentes
- «Viaxe ao Norte de Alemaña e cidades da Hansa». As crónicas do xornalista e viaxeiro Xosé Ameixeiras
- «Reivindicación dun legado poético da Costa da Morte», artigo en Grial 242
- Lanzamento da edición facsimilar de Estebo, de Xosé Lesta Meis, co estudo introdutorio “Unha voz crítica da emigración galega a Cuba” da miña autoría (Obra de libre descarga)
- «Gaza on fire / Xenocidio televisado», poema na antoloxía de solidariedade Cantos de dor e liberdade
- «Pondal, Martelo e López Abente subiron de novo aos Penedos», a crónica de Xela Cid do roteiro literario polos Penedos de Pasarela e Traba organizado polo Semescom
Categorías
- Antoloxías
- Arte
- Autografías
- Banda deseñada
- Biografía
- Cinema
- Congresos
- Contos
- Documental
- Efemérides
- Encontros
- Ensaio
- Entrevistas
- Epistolarios
- Estudos literarios
- Exposicións
- Fotografía
- Gravacións
- Historia
- Humor
- Infantil
- Lendas e mitos
- Lingua
- Literatura medieval
- Manifestos
- Manuscritos
- Memoria Literaria
- Música
- Narrativa
- Obituarios
- Poesía
- Política
- Premios
- Presentacións
- Radio
- Recensións
- Roteiros
- Sen categorizar
- Teatro
- Televisión
- Tradicións
- Versións ou traducións
- Xornadas
- Xornalismo
Comentarios recentes
- Moita saúde, moita poesía e moita felicidade no 2024 | crebas.gal en Que a Terra che sexa leve, Pólvera
- “De rosa antiga” | Tirar do fío en Recensión a De rosa antiga. 50 anos de Poesía (1972–2022), de Helena Villar Janeiro, en Grial 237
- Recensión da antoloxía Ara do mar. Poesía a Fisterra, compilada por Alexandre Nerium, en Grial 232 | crebas.gal en Artigo en QPC (XCIII): A potencia simbólica do topónimo Fisterra
- Florencio Delgado en 12 ligazóns e 2 vídeos | A profa en Unha lectura de Galicia infinda, de Florencio Delgado Gurriarán
- «A Pontragha», un poema para o libro Chegadas, Saídas. O antigo camiño de ferro Santiago de Compostela – A Coruña, de Manuel Pazos Gómez | crebas.gal en «A Pontragha», un poema inédito na GaZeta (Revista de Agrupacións Poéticas de Base)
Histórico
- Agosto 2024 (1)
- Xullo 2024 (3)
- Xuño 2024 (1)
- Maio 2024 (3)
- Marzo 2024 (1)
- Febreiro 2024 (1)
- Xaneiro 2024 (1)
- Decembro 2023 (2)
- Novembro 2023 (1)
- Outubro 2023 (3)
- Setembro 2023 (1)
- Agosto 2023 (3)
- Xullo 2023 (3)
- Xuño 2023 (1)
- Maio 2023 (1)
- Abril 2023 (1)
- Marzo 2023 (3)
- Xaneiro 2023 (2)
- Decembro 2022 (2)
- Novembro 2022 (1)
- Outubro 2022 (3)
- Setembro 2022 (2)
- Agosto 2022 (1)
- Xullo 2022 (4)
- Xuño 2022 (2)
- Maio 2022 (10)
- Abril 2022 (2)
- Marzo 2022 (1)
- Febreiro 2022 (4)
- Xaneiro 2022 (6)
- Decembro 2021 (2)
- Outubro 2021 (1)
- Setembro 2021 (3)
- Agosto 2021 (1)
- Xullo 2021 (4)
- Maio 2021 (2)
- Abril 2021 (1)
- Marzo 2021 (1)
- Febreiro 2021 (3)
- Xaneiro 2021 (6)
- Decembro 2020 (9)
- Novembro 2020 (8)
- Outubro 2020 (2)
- Setembro 2020 (3)
- Agosto 2020 (2)
- Xullo 2020 (3)
- Xuño 2020 (1)
- Maio 2020 (6)
- Abril 2020 (6)
- Marzo 2020 (5)
- Febreiro 2020 (1)
- Xaneiro 2020 (5)
- Decembro 2019 (3)
- Novembro 2019 (2)
- Outubro 2019 (6)
- Setembro 2019 (5)
- Agosto 2019 (3)
- Xullo 2019 (4)
- Xuño 2019 (2)
- Maio 2019 (6)
- Abril 2019 (5)
- Marzo 2019 (4)
- Febreiro 2019 (2)
- Xaneiro 2019 (6)
- Decembro 2018 (3)
- Novembro 2018 (3)
- Outubro 2018 (6)
- Setembro 2018 (6)
- Agosto 2018 (6)
- Xullo 2018 (8)
- Xuño 2018 (10)
- Maio 2018 (9)
- Abril 2018 (2)
- Marzo 2018 (11)
- Febreiro 2018 (5)
- Xaneiro 2018 (8)
- Decembro 2017 (4)
- Novembro 2017 (2)
- Outubro 2017 (7)
- Setembro 2017 (7)
- Agosto 2017 (13)
- Xullo 2017 (7)
- Xuño 2017 (6)
- Maio 2017 (6)
- Abril 2017 (6)
- Marzo 2017 (8)
- Febreiro 2017 (11)
- Xaneiro 2017 (5)
- Decembro 2016 (8)
- Novembro 2016 (7)
- Outubro 2016 (10)
- Setembro 2016 (12)
- Agosto 2016 (13)
- Xullo 2016 (7)
- Xuño 2016 (12)
- Maio 2016 (18)
- Abril 2016 (18)
- Marzo 2016 (9)
- Febreiro 2016 (15)
- Xaneiro 2016 (16)
- Decembro 2015 (11)
- Novembro 2015 (21)
- Outubro 2015 (7)
- Setembro 2015 (7)
- Agosto 2015 (2)
- Xullo 2015 (13)
- Xuño 2015 (5)
- Maio 2015 (13)
- Abril 2015 (17)
- Marzo 2015 (17)
- Febreiro 2015 (17)
- Xaneiro 2015 (8)
- Decembro 2014 (16)
- Novembro 2014 (4)
- Agosto 2014 (4)
- Xullo 2014 (3)
- Xuño 2014 (2)
- Maio 2014 (4)
- Abril 2014 (8)
- Marzo 2014 (8)
- Febreiro 2014 (20)
- Xaneiro 2014 (9)
- Decembro 2013 (18)
- Novembro 2013 (7)
- Outubro 2013 (15)
- Setembro 2013 (29)
- Agosto 2013 (13)
- Xullo 2013 (20)
- Xuño 2013 (9)
- Maio 2013 (19)
- Abril 2013 (25)
- Marzo 2013 (20)
- Febreiro 2013 (23)
- Xaneiro 2013 (22)
- Decembro 2012 (20)
- Novembro 2012 (12)
- Outubro 2012 (12)
- Setembro 2012 (16)
- Agosto 2012 (25)
- Xullo 2012 (26)
- Xuño 2012 (19)
- Maio 2012 (41)
- Abril 2012 (35)
- Marzo 2012 (38)
- Febreiro 2012 (34)
- Xaneiro 2012 (40)
- Decembro 2011 (39)
- Novembro 2011 (47)
- Outubro 2011 (43)
- Setembro 2011 (43)
- Agosto 2011 (34)
- Xullo 2011 (31)
- Xuño 2011 (3)
Meta