Tripla anotación sobre Celso Emilio Ferreiro

(Trailer do documental 100% CEF, dirixido por Aser Álvarez, que se estrea esta noite na TVG)
Este doce do mes doce do ano doce está a se celebrar (nomeadamente ao mediodía) unha actividade expansiva para conmemorarmos o centenario do nacemento do poeta Celso Emilio Ferreiro.
Nesta bitácora o seu nome foi protagonista de varias anotacións, das que deseguida recupero tres: a primeira fala dun acto organizado polo PEN Clube de Galicia o 21 de marzo, Día Mundial da Poesía; a segunda recolle a crónica da presentación do monográfico Celso Emilio fai 100 anos, que editou a asociación Arraianos que preside Aser Álvarez o pasado 26 de Xaneiro na Libraría Couceiro e a terceira fai lembranza da data do 4 de xaneiro do 2012, o dís do centenario do nacemento do poeta celanovés

O PEN Clube de Galicia organizou para esta tarde un acto de conmemoración do Día Mundial da Poesía no que non poderei estar por circunstancias familiares. Porén participei na elaboración do programa e na escolla do poema «A poesía é verdade» de Celso Emilio Ferreiro que acompaña o díptico e que reproducimos ao remate desta anotación.
O acto vai decorrer no Centro Cultural da Deputación de Ourense, hoxe 21 de marzo ás 19:00 h., na tradicional celebración do Día Mundial da Poesía que organiza o Pen Clube de Galicia. Alén da presenza política oficial, do Conselleiro de Cultura e Educación e do Presidente da Deputación de Ourense, ambos da ourensanía, intervirán Xosé Luis Méndez Ferrín, presidente da Real Academia Galega, e Luís González Tosar, o presidente do Centro PEN Galicia, quen fará lectura da Mensaxe da Directora Xeral da UNESCO, Irina Bokova. A seguir a lectura de poemas de Alba Cid e Celia Parra e a actuación musical de Miriam Figueiras e Marco Foxo poñerán o ramo a esta xornada.
A POESÍA É VERDADE
Un procura a verdade
por tódolos camiños, baixo as pedras,
nas raigames escuras das olladas,
máis alá das escumas i os solpores.
Busco a verdade en tí, rexa poesía
dos homes que labouran,
tacto real das cousas
que están e son, anque ninguén as vexa.
Home total,
que vas e vés sin sombra polas rúas
e tes a túa verdade nos curutos
do mundo, no profundo da historia,
na esperiencia de un día calisquera,
e non ves os paxaros nin as nubes
nin as lonxíncoas maus do vento dondo
que acariñan o mundo dende sempre.
Investiga a verdade do teu tempo
i alcontrarás a túa poesía.
Celso Emilio Ferreiro, Longa noite de pedra, 1962.

(O cartel é obra do artista e poeta Baldo Ramos, autor da cuberta e das ilustracións do monográfico conmemorativo do centenario de CEF. Premer na imaxe para agrandar o tamaño)
Na noitiña do pasado xoves 26 de xaneiro estivemos máis unha vez na Libraría Couceiro para asistirmos á presentación do monográfico Celso Emilio fai 100 anos, que editou a asociación Arraianos que preside Aser Álvarez. Trátase dunha reedición acrecentada do número 6 da revista da propia asociación editado en agosto do ano 2006. A publicación xunta unha vintena de traballos de diversa índole que pescudan na biografía e na obra do poeta de Celanova. Entre eles, tanto na edición da revista en 2006 coma agora no monográfico figura un artigo da miña autoría intitulado «Celanova e o paraíso perdido da infancia» (páxinas 13 a 17). Esta contribución, que non citei ao falar aquí dos meus traballos sobre Celso Emilio, está baseada nun dos capítulos daquela guía Unha lectura de O soño sulagado [Vigo: Xerais, 1998. ISBN 84-8302-226-5], de cuxo malfado xa teño falado abondo nesta bitácora, xa que incluso non aparece en ningún dos diferentes catálogos de Xerais, a editora que me encomendara aquel estudo literario.
O acto de presentación de Celso Emilio fai 100 anos contou coas palabras do propio Aser Álavarez e do crítico Armando Requeixo e pechouse coa actuación poético musical do grupo Labregos do tempo dos sputniks, unha formación que colle o seu nome dun verso de Longa noite de pedra de Celso Emilio e que está composta por García MC, O Leo e Silverio Outeiro. Un CD do grupo tamén acompaña esta publicación que saudamos. E velaquí un video do seu labor na presentación realizada días antes en Celanova, pois a intervención que escoitamos na compostelá Libraría Couceiro foi moi semellante a esta.


Conmemórase hoxe, 4 de xaneiro do 2012, o centenario do nacemento do poeta celanovés Celso Emilio Ferreiro. A súa obra sempre foi do meu interese, tanto é así que ocupou varios traballos literarios da miña autoría.
A primeira achega veu cando estaba a traballar como bolseiro de investigación (xa rematada a carreira de Filoloxía Galego-Portuguesa) no proxecto do Dicionario da Literatura Galega, que publicou Galaxia, coa coordinación da crítica e profesora Dolores Vilavedra. Daquela estaba a compilar información nas bibliotecas e hemerotecas para as fichas do volume II. Publicacións periódicas, e batín na hemeroteca do Museo de Pontevedra cun poema non compilado na súa obra completa. Publiquei ese texto e un comentario crítico no Boletín Galego de Literatura 17, 1997, baixo o epígrafe «Rogo a Yavé, un poema en galego non recompilado de Celso Emilio Ferreiro», que leva este resumo previo: «O artigo iníciase cun achegamento á situación da literatura en lingua galega durante a época da posguerra. Baséase nas declaracións de autores como Alonso Montero ou Xosé Luís Méndez Ferrín e comenta as causas polas que, probablemente, Celso Emilio Ferreiro non publicou nada en galego neste período. A continuación, céntrase na análise dun poema titulado «Rogo a Yavé» que reproduce ó principio do artigo. Despois dun detallado estudo temático e formal da citada composición, conclúe afirmando que, debido ás súas semellanzas con traballos posteriores, debeu pertencer ao grupo de poemas que Celso Emilio compuxo durante os anos da posguerra e que, máis tarde, publicaría nos poemarios O soño sulagado (1954) e Longa noite de pedra (1962)».
Deseguida publiquei a guía Unha lectura de O soño sulagado [Vigo: Xerais, 1998. ISBN 84-8302-226-5], de cuxo malfado xa teño falado abondo nesta bitácora, xa que incluso non aparece en ningún dos diferentes catálogos de Xerais, a editora que me encomendara aquel estudo literario en profundidade.
A terceira aproximación veu novamente no proxecto do Dicionario da Literatura Galega, que publicou Galaxia. Participei dos tres primeiros volumes (Autores; Publicacións periódicas e Obras) e no terceiro, cuxa primeira edición é de maio do 2000, ocupeime das fichas dos seus tres libros de poemas fundamentais: O soño sulagado; Longa noite de pedra e Onde o mundo se chama Celanova, aínda que no Dicionario as entradas non van asinadas polos redactores.
A cuarta achega foi o relatorio “A intertextualidade en O soño sulagado” presentado nas Xornadas sobre Celso Emilio Ferreiro celebradas en Vigo do 28 ao 30 de outubro de 2004 e organizadas pola Consellería de Cultura, Comunicación Social e Turismo. No devandito relatorio recollido nas actas do congreso limiteime a resumir e reproducir unha parte da miña guía de lectura sobre ese libro.
E a quinta e última achega foi unha breve monografía escrita a pedimento da Asociación de Escritores/as en Lingua Galega (AELG), que nunca se publicou en papel (alomenos que eu saiba) e que se pode ler na propia páxina da entidade nesta ligazón, en galego, español, alemán, francés, inglés e italiano. Neste traballo tamén fixen uso do material que xa tiña elaborado con anterioridade.
Son pois cinco contribucións ao estudo da obra poética de Celso Emilio Ferreiro, autor sobre o que teñen escrito moito e ben nomes importantes da nosa literatura e de quen temos un excepcional especialista, o crítico e profesor Ramón Nicolás, compilador da súa obra completa e de quen se anuncia xa unha monumental biografía que agardamos con voraz apetito lector, sabedores da súa rigorosidade. No entanto tamén podemos asomar ás numerosas notas que sobre o poeta de Celanova está publicar Moncho Nicolás na súa bitácora cadernodacrítica.