(Fotografía tirada da bitácora loscuentosdelaluna)
Máis unha vez é ben agradecer que unha recensión da miña produción crítica se poida ler nesta páxina de poesiagalega.org, que xa dixemos vén sendo o rótulo identificador dunha base de datos e dun repositorio sobre a poesía no campo cultural galego nos últimos dous séculos, proxecto que dirixe o poeta e profesor Arturo Casas e no que traballa arreo o seu equipo do GAAP (Grupo Alea de Análise Poética), do que eu fixen parte nos inicios. Nesta oportunidade reproducen a recensión ao libro de poemas Sen título, en edición de autor, de Celso Fernández Sanmartín (Lalín, 1969), que se publicou no Anuario de Estudios Literarios Galegos: 1995 (Vigo: 1996, pp. 227-229) que editaba Galaxia e que agora xa é historia.
No repositorio poesiagalega.org redactaron esta entrada para o meu traballo:
«A recensión ábrese comentando o feito de que [Sen título] aparecese en edición de autor e citando outros textos poéticos dos noventa que posúen esa mesma condición. A seguir, alúdese con detalle a Divagacións iú, o primeiro libro de Celso Fernández Sanmartín que tamén fora publicado polo propio autor, e sinálase o pesimismo e hermetismo de dito poemario. Pásase así, por comparación, a glosar a obra reseñada, suliñando o seu vitalismo e describindo as imaxes con que se desenvolven os principais núcleos temáticos: o amor e a natureza».
E velaquí, por completo, a miña recensión:
Celso Fernández Sanmartín. [Sen título]
Santiago de Compostela: Edición do autor
Seguindo unha práctica que se produce en todas as épocas e en todas as literaturas do mundo e que beneficia a osixenación do feito literario, a edición propia, Celso Fernández Sanmartín vén de publicar un poemario [Sen título]. De feito, nos anos noventa téñense publicado por este medio de autofinanciamento importantes propostas poéticas como Urania de Chus Pato, Persianas, pedramol e outros nervios de Francisco Alonso, O devalo do mar de Rafa Villar ou o libro Pornografía de Lupe Gómez que se presentaba semana anterior a que nós redactasemos estas liñas.
E isto acontece para ben da nosa literatura xa que Espiral Maior, con ter responsabilidade na recuperación da edición de poesía no noso país (e os seus quince títulos neste ano así o demostran) non pode —nin debe, para saúde da nosa lírica— protagonizar totalmente o mercado editorial e neste senso, desde aquí, saudamos a inmediata aparición dunha colección de poesía en Edicións Xerais e a posible recuperación da colección Leliadoura por parte de Sotelo Blanco. aínda así, non se pode subestimar o labor da editora coruñesa tal e como fai un prometedor poeta ourensán metido agora a crítico avinagrado que aproveita calquera oportunidade, ben sexa unha recensión, un prólogo a un libro de poemas ou un artigo, para deitar todo o veleno do seu rancor e resentimento persoal contra o seu editor, con opinións nada científicas e nada rigorosas que soamente serven para desacreditar á persoa que as profire.
Non vai ser quen isto asina o que rompa unha lanza en favor de Miguel Anxo Fernán-Vello, xa que os once títulos de Espiral Maior e os seis da colección Illa Verde son testemuña documental da pluralidade de palabras poéticas que viron a luz o pasado ano por mediación do devandito selo editorial e deberían abondar para facer calar (¿definitivamente?) ao poeta resentido. “res, non verba”, os feitos e non as palabras condenan e absolven ao editor.
Con todo, a pluralidade dos catálogos das editoras citadas non abondan para acoller toda a producción poética, segundo expuxemos con anterioridade. Nesta mesma liña o propio Celso F. Sanmartín xa publicara, tamén en edición de autor, outro libro titulado Divagacións iú (¿Santiago?: 1991), o que demostra a teimosía de moitos autores novos por acadaren un lugar na nosa creación literaria.
Divagacións iú é un libro ás veces críptico, ás veces caótico, no que Celso F. Sanmartín xoga continuamente coa linguaxe, en brincadeiras xa moi gastadas na nosa literatura. Se o contido do libro xa non é de doada lectura, estes saltos de trapecista coas palabras engaden maior dificultade para entendermos unhas divagacións nas que predominan substantivos e adxectivación sombriza: noite escura húmida, negro iris marxinal, fraga urbana en chamas, o substrato crepuscular, “o día naceu orfo e morreu suicidado polas nosas mans”.
Todas estas imaxes xunto á miseria, a dor, o baleiro, o solpor, o insomnio, as tebras, o medo ou o peito da lúa, por sinalarmos os motivos máis reiterativos nos que tamén hai referencias á morte “morro,/por non ser home”.
Así e todo, no medio deste labirinto do home (do que xa nos fala a cita de Borges que introduce os versos) hai un lugar para poemas preciosos e irónicos como o que principia: “Este mundo ten forma de roda —dixéronme na escola—” ou para se cuestionar a incerteza do home dentro dese contexto e expresar interrogantes como “Cada tempo é un tempo/ qué tempo é pois/ cada tempo?”. Divagación iú é, sobre todo, unha viaxe introspectiva, de monólogos interiores, á que se lle engaden circunstancialmente hipotéticas dialogacións coa sociedade como acontece no poema “Esta noite dixéronme que estaba tolo”, que inclúe versos como “eu digo que teño unha silla pendurada no teito coas patas cara ao isomnio”.
No derradeiro poema atopamos a explicación do iú, unha onomatopeia do vento que é metáfora da confusión, a desorde e o trastorno das persoas cando son tocadas pola parvidade.
Absolutamente diferente é [Sen título], así o denominaremos de agora en diante, no que contidos e linguaxe abandonan o hermetismo anterior para construír un libro seductor, inclusive para lectoras e lectores que non frecuenten a palabra poética. Se daquela os textos presentaban un forte desequilibrio que proviña da tensión á que era sometida a linguaxe polo autor, dificultando a comunicación co receptor, desta volta a proposta poética de Celso F. Sanmartín é froito da distensión, da busca do equilibrio e da unidade expresa do discurso e nin sequera o intencionado esquecemento da letra maiúscula e dos signos de puntuación escurecen o texto e mesmo contribúen a unha certa ambigüidade que arrequenta o seu valor literario. Inclusive a cita culta do seu primeiro libro é substituída pola inclusión dun poema manuscrito do autor que reproducimos por enteiro por ser representativo da aparente facilidade dos poemas “somente soño/ qe me veñas buscar á casa/ cun globo na man/ e que me digas: —toma/ este globiño é para ti/quérote moito/ (domingo das festas)”.
En realidade, as trinta e dúas páxinas con texto (algunhas delas cun único verso) trazan unha historia que ten o amor como protagonista absoluto, prodúcese unha concreción do tema que se desenvolve de maneira circular durante todo o poemario e que ten como epicentro a experiencia vital do “eu poético”. o amor revélasenos na contemplación limpa e alegre da amada, feito que non nos debe estrañar en absoluto porque o “eu poético” constrúe unha fabulación propia do tempo da infancia, chea de pureza e de maxia. Así sabemos que a amada vive nun pazo e que se namorou das fermosas flores das amendoeiras “pero non houbo quen llas fora coller/ e amaduraron as améndoas nas pólas/ e caeron co vento…”.
O transcorrer deste argumento principal enriquécese con pequenas historias que contan o accidente dun coche que envorcou nas silvas entre amoras negras, o roubo de froita na claudieira do veciño, o amigo que garda flores no armario ou aqueloutro mozo que caeu “cando viña no carro derriba da herba seca cando a viu pasar pola veira do río de lavar e tiña a cara rubia do sol e de estar anicrada sobre a lousa de pedra do lavadeiro…”. Todos eles son pequenos relatos poéticos nos que o “eu” é espectador e nos que a súa mirada vitalista describe unha serie de elementos que forman parte da vida cotiá.
En todo o poemario hai un recendo a campo, a aldea, ó lugar feliz dos primeiros anos e son constantes as referencias á natureza: a herba, a auga dos ríos e das fontes, os paxaros e, nomeadamente, as follas de amendoeira. Moitos dos versos poden ilustrar perfectamente a relación entre a natureza e a emotividade humana “cambiarías as luces do patio polo sol/ menos esta noite que prefiriría/ membrillos amarelos enormes” ou “esperta/ e trae o tallo de te subir ás árbores/ e vente sentar comigo”. Igualmente é fermosa a imaxe coa que se representa o transcorrer do tempo “coma formigas cargadas de moreas de cousas distintas/ andan os días atrás dun”.
E de novo vai fecharse o círculo con referencias inequívocas ó amor, velaí a reflexión sobre o agasallo como a representación dun sentimento “probablemente non faría falta un barco de claudias/ como tampouco unha aperta que lle esmagara o peito”, porque hai cousas, como todo o que atinxe ós sentimentos, que non se poden reducir a unha medición “e os astrónomos/ meu amor/ que saben medir/ e non saben medir/ non saben medir/ se che dá o sol/ do meu cariño grande”.
[Sen título] ofrécenos unha clara mostra das posibilidades poéticas de Celso Fernández Sanmartín, superando as vacilacións e o andar ás apalpadelas do primeiro libro para atopar unha voz poética de seu, con algún eco de poéticas como a de Manuel Rivas, na que mestura recursos literarios expresados con audacia imaxinativa e unha linguaxe coa sonoridade das palabras sinxelas e do ámbito coloquial, onde a palabra poética condensa o intimismo reflexivo do “eu”.
Finalmente, salientaremos outro aspecto moi agradable que nos pode predispoñer á lectura (no caso de atopar o libro nos andeis, pois o feito de non levar título e/ou nome do autor á vista é o seu maior defecto e dificulta enormemente a súa busca), a edición está moi coidada tanto no orixinal deseño externo da súa cuberta como na escolla do papel grisáceo, cos necesarios espacios en branco entre os textos, exquisitez que non existía no caos de Divagacións iú.
crebas twitter
-
Artigos recentes
- «Viaxe ao Norte de Alemaña e cidades da Hansa». As crónicas do xornalista e viaxeiro Xosé Ameixeiras
- «Reivindicación dun legado poético da Costa da Morte», artigo en Grial 242
- Lanzamento da edición facsimilar de Estebo, de Xosé Lesta Meis, co estudo introdutorio “Unha voz crítica da emigración galega a Cuba” da miña autoría (Obra de libre descarga)
- «Gaza on fire / Xenocidio televisado», poema na antoloxía de solidariedade Cantos de dor e liberdade
- «Pondal, Martelo e López Abente subiron de novo aos Penedos», a crónica de Xela Cid do roteiro literario polos Penedos de Pasarela e Traba organizado polo Semescom
Categorías
- Antoloxías
- Arte
- Autografías
- Banda deseñada
- Biografía
- Cinema
- Congresos
- Contos
- Documental
- Efemérides
- Encontros
- Ensaio
- Entrevistas
- Epistolarios
- Estudos literarios
- Exposicións
- Fotografía
- Gravacións
- Historia
- Humor
- Infantil
- Lendas e mitos
- Lingua
- Literatura medieval
- Manifestos
- Manuscritos
- Memoria Literaria
- Música
- Narrativa
- Obituarios
- Poesía
- Política
- Premios
- Presentacións
- Radio
- Recensións
- Roteiros
- Sen categorizar
- Teatro
- Televisión
- Tradicións
- Versións ou traducións
- Xornadas
- Xornalismo
Comentarios recentes
- Moita saúde, moita poesía e moita felicidade no 2024 | crebas.gal en Que a Terra che sexa leve, Pólvera
- “De rosa antiga” | Tirar do fío en Recensión a De rosa antiga. 50 anos de Poesía (1972–2022), de Helena Villar Janeiro, en Grial 237
- Recensión da antoloxía Ara do mar. Poesía a Fisterra, compilada por Alexandre Nerium, en Grial 232 | crebas.gal en Artigo en QPC (XCIII): A potencia simbólica do topónimo Fisterra
- Florencio Delgado en 12 ligazóns e 2 vídeos | A profa en Unha lectura de Galicia infinda, de Florencio Delgado Gurriarán
- «A Pontragha», un poema para o libro Chegadas, Saídas. O antigo camiño de ferro Santiago de Compostela – A Coruña, de Manuel Pazos Gómez | crebas.gal en «A Pontragha», un poema inédito na GaZeta (Revista de Agrupacións Poéticas de Base)
Histórico
- Agosto 2024 (1)
- Xullo 2024 (3)
- Xuño 2024 (1)
- Maio 2024 (3)
- Marzo 2024 (1)
- Febreiro 2024 (1)
- Xaneiro 2024 (1)
- Decembro 2023 (2)
- Novembro 2023 (1)
- Outubro 2023 (3)
- Setembro 2023 (1)
- Agosto 2023 (3)
- Xullo 2023 (3)
- Xuño 2023 (1)
- Maio 2023 (1)
- Abril 2023 (1)
- Marzo 2023 (3)
- Xaneiro 2023 (2)
- Decembro 2022 (2)
- Novembro 2022 (1)
- Outubro 2022 (3)
- Setembro 2022 (2)
- Agosto 2022 (1)
- Xullo 2022 (4)
- Xuño 2022 (2)
- Maio 2022 (10)
- Abril 2022 (2)
- Marzo 2022 (1)
- Febreiro 2022 (4)
- Xaneiro 2022 (6)
- Decembro 2021 (2)
- Outubro 2021 (1)
- Setembro 2021 (3)
- Agosto 2021 (1)
- Xullo 2021 (4)
- Maio 2021 (2)
- Abril 2021 (1)
- Marzo 2021 (1)
- Febreiro 2021 (3)
- Xaneiro 2021 (6)
- Decembro 2020 (9)
- Novembro 2020 (8)
- Outubro 2020 (2)
- Setembro 2020 (3)
- Agosto 2020 (2)
- Xullo 2020 (3)
- Xuño 2020 (1)
- Maio 2020 (6)
- Abril 2020 (6)
- Marzo 2020 (5)
- Febreiro 2020 (1)
- Xaneiro 2020 (5)
- Decembro 2019 (3)
- Novembro 2019 (2)
- Outubro 2019 (6)
- Setembro 2019 (5)
- Agosto 2019 (3)
- Xullo 2019 (4)
- Xuño 2019 (2)
- Maio 2019 (6)
- Abril 2019 (5)
- Marzo 2019 (4)
- Febreiro 2019 (2)
- Xaneiro 2019 (6)
- Decembro 2018 (3)
- Novembro 2018 (3)
- Outubro 2018 (6)
- Setembro 2018 (6)
- Agosto 2018 (6)
- Xullo 2018 (8)
- Xuño 2018 (10)
- Maio 2018 (9)
- Abril 2018 (2)
- Marzo 2018 (11)
- Febreiro 2018 (5)
- Xaneiro 2018 (8)
- Decembro 2017 (4)
- Novembro 2017 (2)
- Outubro 2017 (7)
- Setembro 2017 (7)
- Agosto 2017 (13)
- Xullo 2017 (7)
- Xuño 2017 (6)
- Maio 2017 (6)
- Abril 2017 (6)
- Marzo 2017 (8)
- Febreiro 2017 (11)
- Xaneiro 2017 (5)
- Decembro 2016 (8)
- Novembro 2016 (7)
- Outubro 2016 (10)
- Setembro 2016 (12)
- Agosto 2016 (13)
- Xullo 2016 (7)
- Xuño 2016 (12)
- Maio 2016 (18)
- Abril 2016 (18)
- Marzo 2016 (9)
- Febreiro 2016 (15)
- Xaneiro 2016 (16)
- Decembro 2015 (11)
- Novembro 2015 (21)
- Outubro 2015 (7)
- Setembro 2015 (7)
- Agosto 2015 (2)
- Xullo 2015 (13)
- Xuño 2015 (5)
- Maio 2015 (13)
- Abril 2015 (17)
- Marzo 2015 (17)
- Febreiro 2015 (17)
- Xaneiro 2015 (8)
- Decembro 2014 (16)
- Novembro 2014 (4)
- Agosto 2014 (4)
- Xullo 2014 (3)
- Xuño 2014 (2)
- Maio 2014 (4)
- Abril 2014 (8)
- Marzo 2014 (8)
- Febreiro 2014 (20)
- Xaneiro 2014 (9)
- Decembro 2013 (18)
- Novembro 2013 (7)
- Outubro 2013 (15)
- Setembro 2013 (29)
- Agosto 2013 (13)
- Xullo 2013 (20)
- Xuño 2013 (9)
- Maio 2013 (19)
- Abril 2013 (25)
- Marzo 2013 (20)
- Febreiro 2013 (23)
- Xaneiro 2013 (22)
- Decembro 2012 (20)
- Novembro 2012 (12)
- Outubro 2012 (12)
- Setembro 2012 (16)
- Agosto 2012 (25)
- Xullo 2012 (26)
- Xuño 2012 (19)
- Maio 2012 (41)
- Abril 2012 (35)
- Marzo 2012 (38)
- Febreiro 2012 (34)
- Xaneiro 2012 (40)
- Decembro 2011 (39)
- Novembro 2011 (47)
- Outubro 2011 (43)
- Setembro 2011 (43)
- Agosto 2011 (34)
- Xullo 2011 (31)
- Xuño 2011 (3)
Meta