Nese mesmo último número, 201 (xaneiro, febreiro, marzo do 2014), de Grial, Revista Galega de Cultura, que acaba de chegar ás librarías e que tamén se pode adquirir en edición dixital na propia páxina da Editorial Galaxia, eu propio asino unha longa recensión de Sobre ruínas de Xesús Rábade Paredes (Alvarellos Editora, 2013), que recibiu o premio ao mellor libro de poesía do pasado ano na Noite da Edición da Asociación Galega de Editores.
Velaquí o meu texto:
Poemas para o combate nun tempo de vencidos e derrotas
Sobre ruínas
Xesús Rábade Paredes
Santiago de Compostela: Alvarellos Editora, 2013, 104 páxinas
Toda unha definición deste volume o subtítulo co que se anuncia na páxina web de Alvarellos Editora (Poemas para o combate nun tempo de vencidos e derrotas) e que non aparece por ningures na edición impresa. Na longa traxectoria do autor, Xesús Rábade Paredes (Seixas, Cospeito, 1949), nunca estivo oculta a súa querencia pola liña cívica, social ou política, pois todas tres son etiquetas ao uso, xa for na súa narrativa ou na súa poesía. Tamén facía parte da inxustamente deostada antoloxía de Mª Victoria Moreno, Os novísimos da poesía galega (1974), que foi cualificada de “poesía epigonal de Celso Emilio Ferreiro” cando os seus valores sobranceaban esa acoutación. E André Breton, Gramsci, Marx ou Mao son referentes do manifesto que abre o libro do colectivo Cravo fondo (1977). Daquela, Rábade Paredes nunca deixou de estar aí.
Unha fermosa fotografía de Helena Villar Janeiro dunha casa en ruínas da Aldea Vella de Abuín (Rianxo) antecede a este Sobre ruínas (2007-2013), que se abre cun Limiar da súa filla María do Crebreiro quen lembra a estirpe que a fixo nacer tamén a ela ao mundo da poesía. E deseguida unha cita introdutoria de Doris Lessing, que finou días despois de se imprimir este libro, que di «Vivimos sempre dentro das ruínas» e que ben puido inspirar a xénese do título.
O volume está estruturado en catro partes ben diferentes. A primeira «Poética(s)», que xunta 9 poemas, principia e remata en excelentes sonetos (Rábade é un sonetista de altura e oficio) que explicitan a vontade da escrita, nomeadamente o último «Da razón do cantor». Metapoesía á mantenta que nos fala dos soños do poeta, das súas intencións e da identificación coa vida dun pallaso. Son versos que procuran desvelar e hainos ben potentes nese senso, velaí O teu primeiro oficio é transgredir ou E un escribe, resiste e vive ao raso ou aqueloutros que evidencian o compromiso co idioma: Percuro as marxes. Busco / espazo onde escribirme / na lingua que ha durar mentres eu dure.
Nos 17 poemas da segunda parte, «Soñar no exilio», réndese contas desde o primeiro texto e desde o primeiro verso co exilio e coa distancia que afasta o Norte e o Sur. A voz poética deriva aínda en máis contundente e transgresora, mesmo pouco complacente con actitudes que non se comparten, se cadra pola impostura: Nin que aborrezo a Walcott e amo os seus poemas. Un verso que pode translucir certa decepción persoal co endeusamento do poeta caribeño na súa presenza en 2001 en Compostela, convivado polo Pen Clube de Galicia.
Canda outras referencias ao exilio, como no poema «Palestina» xa publicado con anterioridade, os versos visitan os «Nomes íntimos», desde a microtopinimia dos lugares chairegos de Trasparga, o chan nativo, até os altos da Muralla de Lugo, e os nomes das valgadas e dos montes que enchen a «Lección elemental» onde Os trinta mil quilómetros cadrados / que mide o meu país / valen por todo un mundo.
Unha beleza íntima unida aos recordos da infancia, á nai e ao pai, aos avós emigrados desde Valverde e Mondoñedo a Santiago de Cuba, mais tamén ao arado, ao gando, ao pantrigo, ás cantigas populares, ás friaxes de moitos invernos con botellas de auga quente ou ladrillos roxados… (¡Canto doe a memoria!), e que serve para tomar partido a carón dos pobres de mundo e da súa dor. E, do mesmo xeito que Celso Emilio ou Manuel María, identifica ben os inimigos do pobo nos ladróns das finanzas, na banca ou nos gobernos rendidos, ao tempo que hai un certo resaibo contra ese mesmo pobo que ás veces tamén os aplaude ou os vota. Poesía para un tempo de indignación individual e colectiva e coa voz de Billie Holiday ou os sons de Miles Davis como banda sonora.
Se no último poema desta parte xa se menta a Manuel Antonio como nauta meu de interiores singraduras, os 13 poemas do terceiro bloque «Recadeiros de luces e sombras» constitúen un diálogo metapoético no que reivindica as súas lecturas máis devotas. Tanto é así que no inicio outro excelente soneto, «Contrapenélope», dálle resposta á coñecida composición de Díaz Castro. E neses poetas recadeiros están tamén Rosalía de Castro, Cunqueiro, Pimentel ou os vellos amigos xa finados Avilés de Taramancos («Lomba de Taramancos») e Uxío Novoneyra («Courel pola Seara») da nosa banda e Dante, Leopardi, Rilke, Poe, Cernuda ou a narradora Virginia Woolf da banda de fóra. O culturalismo é evidente, mais non semella traído ao chou, senón ben enraizado nos poemas.
E sen esquecermos novamente fíos comúns como a microtopinimia chairega, ben abondosa no final de «Esteos da memoria», ou a lembranza da nai e do pai («Todas as nais», «Evocación do pai», onde chega a dicir: Púxome moita escola / no oficio da escritura sen sabelo).
Co mesmo encabezamento que o libro, a cuarta parte xunta 23 poemas. De novo un soneto introduce a «Expoliación» sufrida por lugares da nosa civilización clásica. Agora a dición bota moita man das referencias históricas, que se alongan até o franquismo e a represión (velaí versos con títulos ben preclaros coma «Memoria», «Paseado», «20 de novembro», «Pretérito de sombras» ou «Recóllovos na lama»). Porén, o cumio do lirismo está na evocación doutras ruínas, as da casa e dos eidos paternos e coa presenza espiritual aínda dos avós, así resulta magnífica a escrita destas lembranzas en «Reverso», «Voces», «Terra de hai pouco» (que remata Foi dominada a fraga e racionada a chuvia xa desde os trasavós), «Ladrar contra o silencio», onde o verso só os cans me recoñecen reescribe máis unha vez o retorno de Ulises ou «Vimos de atrás», que rende homenaxe ás nais descalzas que estrullaron a terra. A nostalxia apodérase do estro poético, por iso non é estraño que sexan convocados Hölderlin e novamente Rilke.
Versos desde a ollada dos meninos contra as políticas belicistas de Bush no Iraque e de Putin en Chechenia serven para chegarmos aos dous poemas finais «Fisterra», breve e contundente na súa enunciación, e «Estirpe», onde sobrancea o léxico mariñeiro, acaso xustificado na comuñón que manteñen coa ribeira rianxeira desde hai uns anos o chairego e a poeta Helena Villar Janeiro. Esta simbiose tan gozosa entre a requintada lingua de terra adentro e outras palabras máis propias de Manuel Antonio e doutros poetas do mar pon o ramo a este Sobre ruínas (2013), unha lectura necesaria para estes tempos de dúbidas, porque «La poesía no miente nunca, es una realidad incuestionable» como dicía non hai moito Antonio Gamoneda.
Miro Villar
crebas twitter
-
Artigos recentes
- Entender para vivir, un libro e un recital para lembrar a escritora coruñesa Luísa Villalta
- «Viaxe ao Norte de Alemaña e cidades da Hansa». As crónicas do xornalista e viaxeiro Xosé Ameixeiras
- «Reivindicación dun legado poético da Costa da Morte», artigo en Grial 242
- Lanzamento da edición facsimilar de Estebo, de Xosé Lesta Meis, co estudo introdutorio “Unha voz crítica da emigración galega a Cuba” da miña autoría (Obra de libre descarga)
- «Gaza on fire / Xenocidio televisado», poema na antoloxía de solidariedade Cantos de dor e liberdade
Categorías
- Antoloxías
- Arte
- Autografías
- Banda deseñada
- Biografía
- Cinema
- Congresos
- Contos
- Documental
- Efemérides
- Encontros
- Ensaio
- Entrevistas
- Epistolarios
- Estudos literarios
- Exposicións
- Fotografía
- Gravacións
- Historia
- Humor
- Infantil
- Lendas e mitos
- Lingua
- Literatura medieval
- Manifestos
- Manuscritos
- Memoria Literaria
- Música
- Narrativa
- Obituarios
- Poesía
- Política
- Premios
- Presentacións
- Radio
- Recensións
- Roteiros
- Sen categorizar
- Teatro
- Televisión
- Tradicións
- Versións ou traducións
- Xornadas
- Xornalismo
Comentarios recentes
- Moita saúde, moita poesía e moita felicidade no 2024 | crebas.gal en Que a Terra che sexa leve, Pólvera
- “De rosa antiga” | Tirar do fío en Recensión a De rosa antiga. 50 anos de Poesía (1972–2022), de Helena Villar Janeiro, en Grial 237
- Recensión da antoloxía Ara do mar. Poesía a Fisterra, compilada por Alexandre Nerium, en Grial 232 | crebas.gal en Artigo en QPC (XCIII): A potencia simbólica do topónimo Fisterra
- Florencio Delgado en 12 ligazóns e 2 vídeos | A profa en Unha lectura de Galicia infinda, de Florencio Delgado Gurriarán
- «A Pontragha», un poema para o libro Chegadas, Saídas. O antigo camiño de ferro Santiago de Compostela – A Coruña, de Manuel Pazos Gómez | crebas.gal en «A Pontragha», un poema inédito na GaZeta (Revista de Agrupacións Poéticas de Base)
Histórico
- Setembro 2024 (1)
- Agosto 2024 (1)
- Xullo 2024 (3)
- Xuño 2024 (1)
- Maio 2024 (3)
- Marzo 2024 (1)
- Febreiro 2024 (1)
- Xaneiro 2024 (1)
- Decembro 2023 (2)
- Novembro 2023 (1)
- Outubro 2023 (3)
- Setembro 2023 (1)
- Agosto 2023 (3)
- Xullo 2023 (3)
- Xuño 2023 (1)
- Maio 2023 (1)
- Abril 2023 (1)
- Marzo 2023 (3)
- Xaneiro 2023 (2)
- Decembro 2022 (2)
- Novembro 2022 (1)
- Outubro 2022 (3)
- Setembro 2022 (2)
- Agosto 2022 (1)
- Xullo 2022 (4)
- Xuño 2022 (2)
- Maio 2022 (10)
- Abril 2022 (2)
- Marzo 2022 (1)
- Febreiro 2022 (4)
- Xaneiro 2022 (6)
- Decembro 2021 (2)
- Outubro 2021 (1)
- Setembro 2021 (3)
- Agosto 2021 (1)
- Xullo 2021 (4)
- Maio 2021 (2)
- Abril 2021 (1)
- Marzo 2021 (1)
- Febreiro 2021 (3)
- Xaneiro 2021 (6)
- Decembro 2020 (9)
- Novembro 2020 (8)
- Outubro 2020 (2)
- Setembro 2020 (3)
- Agosto 2020 (2)
- Xullo 2020 (3)
- Xuño 2020 (1)
- Maio 2020 (6)
- Abril 2020 (6)
- Marzo 2020 (5)
- Febreiro 2020 (1)
- Xaneiro 2020 (5)
- Decembro 2019 (3)
- Novembro 2019 (2)
- Outubro 2019 (6)
- Setembro 2019 (5)
- Agosto 2019 (3)
- Xullo 2019 (4)
- Xuño 2019 (2)
- Maio 2019 (6)
- Abril 2019 (5)
- Marzo 2019 (4)
- Febreiro 2019 (2)
- Xaneiro 2019 (6)
- Decembro 2018 (3)
- Novembro 2018 (3)
- Outubro 2018 (6)
- Setembro 2018 (6)
- Agosto 2018 (6)
- Xullo 2018 (8)
- Xuño 2018 (10)
- Maio 2018 (9)
- Abril 2018 (2)
- Marzo 2018 (11)
- Febreiro 2018 (5)
- Xaneiro 2018 (8)
- Decembro 2017 (4)
- Novembro 2017 (2)
- Outubro 2017 (7)
- Setembro 2017 (7)
- Agosto 2017 (13)
- Xullo 2017 (7)
- Xuño 2017 (6)
- Maio 2017 (6)
- Abril 2017 (6)
- Marzo 2017 (8)
- Febreiro 2017 (11)
- Xaneiro 2017 (5)
- Decembro 2016 (8)
- Novembro 2016 (7)
- Outubro 2016 (10)
- Setembro 2016 (12)
- Agosto 2016 (13)
- Xullo 2016 (7)
- Xuño 2016 (12)
- Maio 2016 (18)
- Abril 2016 (18)
- Marzo 2016 (9)
- Febreiro 2016 (15)
- Xaneiro 2016 (16)
- Decembro 2015 (11)
- Novembro 2015 (21)
- Outubro 2015 (7)
- Setembro 2015 (7)
- Agosto 2015 (2)
- Xullo 2015 (13)
- Xuño 2015 (5)
- Maio 2015 (13)
- Abril 2015 (17)
- Marzo 2015 (17)
- Febreiro 2015 (17)
- Xaneiro 2015 (8)
- Decembro 2014 (16)
- Novembro 2014 (4)
- Agosto 2014 (4)
- Xullo 2014 (3)
- Xuño 2014 (2)
- Maio 2014 (4)
- Abril 2014 (8)
- Marzo 2014 (8)
- Febreiro 2014 (20)
- Xaneiro 2014 (9)
- Decembro 2013 (18)
- Novembro 2013 (7)
- Outubro 2013 (15)
- Setembro 2013 (29)
- Agosto 2013 (13)
- Xullo 2013 (20)
- Xuño 2013 (9)
- Maio 2013 (19)
- Abril 2013 (25)
- Marzo 2013 (20)
- Febreiro 2013 (23)
- Xaneiro 2013 (22)
- Decembro 2012 (20)
- Novembro 2012 (12)
- Outubro 2012 (12)
- Setembro 2012 (16)
- Agosto 2012 (25)
- Xullo 2012 (26)
- Xuño 2012 (19)
- Maio 2012 (41)
- Abril 2012 (35)
- Marzo 2012 (38)
- Febreiro 2012 (34)
- Xaneiro 2012 (40)
- Decembro 2011 (39)
- Novembro 2011 (47)
- Outubro 2011 (43)
- Setembro 2011 (43)
- Agosto 2011 (34)
- Xullo 2011 (31)
- Xuño 2011 (3)
Meta
Moitas grazas, amigo Miro, pola túa xenerosidade. Déixochas no nome do poeta que non pisa estas leiras dixitais pero que, a través de min, tamén sabe delas. Benzóns!