No último número, 207 (xullo, agosto, setembro do 2015) de Grial, Revista Galega de Cultura, que xa anda desde hai uns días polas librarías e que tamén se pode adquirir en edición dixital desde a propia páxina da Editorial Galaxia, asino na habitual sección intitulada «O espello das letras» unha recensión intitulada « Epifanía dun poeta masidao que medrou porteño » para falar sobre o volume Francisco Luis Bernárdez. Poeta de fe, leal a Galicia, que publicou o Centro PEN Galicia, coordinado e editado polo seu presidente, o poeta d’O Irixo Luís González Tosar. Velaquí:
Epifanía dun poeta masidao que medrou porteño
Francisco Luis Bernárdez. Poeta de fe, leal a Galicia
Luís González Tosar (ed.)
Santiago de Compostela: Centro PEN de Galicia, 2015, 290 páxinas
A colección «Alén mar» do Centro PEN Galicia, iniciada con Ars Amandi que rescataba a poesía amatoria en castelán de Eduardo Blanco-Amor, vén de publicar a súa segunda entrega, un coidado volume colectivo, coordinado e editado por Luís González Tosar, co título Francisco Luis Bernárdez. Poeta de fe, leal a Galicia, obra que contou co patrocinio da RAG e da Academia Argentina de Letras, cuxos presidentes Xesús Alonso Montero e José Luis Moure asinan unha breve «Presentación académica» onde se recolle a implicación das dúas entidades no proxecto. Do agarimo do proxecto falan páxinas como a que reproduce o soneto autógrafo «Al nombre de laura treinta años después» da edición conmemorativa de La ciudad sin Laura (1968).
Deseguida o propio González Tosar escribe o artigo «Case oito décadas, debulladas, de FLB» no que lembra con emotividade o seu primeiro encontro co escritor galego-arxentino nunha libraría porteña por volta do outono de 1968: «Quedei impresionado, era o primeiro escritor que tiña diante e, por riba, falaba galego!». E despois soubo como estivera diante dunha das voces senlleiras da xeración de Borges, González Lanuza, Leopoldo Marechal, Molinari, Norah Lange e Mastronardi.
Xa en Compostela, como temoeiro da revista Dorna, Tosar principiou a súa continuada reivindicación da obra e da persoa de Francisco Luis Bernárdez que había rematar no seu recoñecemento como masidao a título póstumo e na primeira homenaxe na súa honra. Ben interesante resulta a abordaxe que Tosar fai dunha cuestión espiñenta, o posicionamento de Bernárdez, por mor do seu catolicismo, en favor do golpe militar contra a República e que axiña había mudar ao lle chegaren da Terra novas dos galeguistas paseados. Desde aquela profesou sen acougo a defensa da cultura e da lingua galega.
Unha completa «Cronobiografía», con 27 páxinas de precisos datos biobibliográficos acompañados dunha morea de fotografías, e unha «Árbore xenealóxica de Francisco Luis Bernárdez», que asina Xosé Ricardo Rodríguez Pérez, serven para dármonos a coñecer a traxectoria do poeta, sempre poñendo en valor a súa intensa relación con Galicia e coa cultura galega da diáspora arxentina. De especial relevo son as referencias no primeiro dos textos aos cinco anos que residiu en Galicia, entre 1920 e 1925, nos que foi redactor do Faro de Vigo e redactor xefe de El Pueblo Gallego, con episodios que o levan a coñecer a Antonio Noriega Varela, quen o había de poñer en contacto con Teixeira de Pascoaes, cuxo saudosismo moito influíu a ambos naquela altura. Desta época provén tamén o seu achegamento aos galeguistas Ramón Cabanillas, Vicente Risco, Otero Pedrayo, López Cuevillas ou Castelao).
A anáise máis centrada na súa contribución á cultura e á lingua galega vén da man de Armando Requeixo no artigo «Unha matria sentimental» que inclúe unha documentada panorámica sobre a súa obra en galego e/ou sobre Galicia, arrequentada por un percorrido sobre «Os días galegos de Bernárdez» onde se relatan as súas viaxes e de como nunha delas, 1916, agromou o desexo de poetizar en galego, que se había concretar nos tres poemas que publicou en 1919 en Vida Gallega. Debrúzase tamén sobre o «Xornalista e colaborador da prensa galega», tanto nas cabeceiras das revistas galeguistas dunha e doutra beira do océano, nas revistas literarias vangardistas ou nos diarios galegos (Faro de Vigo, El Pueblo Gallego, Galicia. Diario de Vigo e outros), antes de analizar «A escrita en galego», os citados tres poemas de Vida Gallega, un poemiña de 1952 na revista Buenos Aires Literaria e un soneto de 1970 no xornal arxentino La Nación, alén de numerosos artigos de temática diversa e esparexidos en diferentes publicacións, nos que salienta a devota recensión a un poemario de Teixeira de Pascoaes ou o relato da súa viaxe á morada do escritor portugués en Amarante.
Mención á parte merece a consideración da súa conferencia «Encol do idioma galego» que se había recoller en 1953 nun libro, xunto a outra peza de González Carbalho, nunha edición ao coidado de Seoane e que se titulou La lengua gallega en voces argentinas. Discurso encol do idioma galego por Francisco Luis Bernárdez. Idioma y poesía por González Carbalho.
E finalmente «Textos sobre Galicia» en castelán, con especial relevo dos numerosos artigos que se centran nalgún aspecto da nosa literatura quer da lírica galego-portuguesa medieval quer da nosa literatura moderna, desde o Rexurdimento até os seus coetáneos, e que nos ofrecen unha dimensión pouco coñecida do seu labor divulgador do noso.
Alonso Montero céntrase na dimensión sociolingüística nun artigo de profuso título «1954: defensa, ilustración e reivindicación da lingua galega na cidade de Buenos Aires nun tempo no que o franquismo era especialmente represor en Galicia», no que sintetiza textos e datos xa publicados con anterioridade no seu coñecido ensaio A batalla de Montevideo. Os agravios lingüísticos denunciados na UNESCO en 1954 (2003).
As vivencias biográficas e literarias porteñas son analizadas por colaboradores arxentinos, que foron versionados ao galego por Requeixo, así José Luís Moure acode á súa memoria en «Francisco Luis Bernárdez, unha e outra vez»; María Raquel Llagostera en «Voz referencial do 22» particulariza a súa importancia na poesía arxentina desa época nun texto que se extracta e traduce de Capítulo. Cuadernos de literatura argentina; Rogelio Barufaldi en «Luz de Deus, home e natureza» estuda os principais elos temáticos da súa poesía, salienta a súa querencia pola forma, en especial os sonetos e tamén os seus característicos versos de vinte e dúas sílabas, con dous hemistiquios de nove e trece, así como a profundidade das súas metáforas e dos seus símbolos recorrentes.
Por parte, María Esther Vázquez contribúe coa reprodución dunha entrevista evocadora «Olladas paralelas: diálogo entre Bernárdez e Borges», tamén publicada con anterioridade, mais que agradece unha nova lectura, e Francisco Fernández Naval asina «Julio Cortázar e Francisco Luís Bernárdez», que tamén reescribe e sintetiza algunhas ideas do seu libro O soño galego de Julio Cortázar (2014) sobre a cordial relación de amizade e de respecto mutuo malia non seren exactamente simultáneos, mais si coincidentes, que se fixo máis distante en 1968 logo da separación de Julio e Aurora Bernárdez, medio irmá de Francisco Luis.
«Poeta e xornalista» de Antonio Requeni, «Profundamente puro» de Horacio Armani e «Un místico no faladoiro do Ateneo» son os tres últimos artigos, moito máis breves mais non por iso menos interesantes, que preludian a achega final, unha completa Selección de textos en galego e sobre Galicia (1919-1977), ilustrada con capas de libros da súa autoría, que testemuñan a necesidade de contarmos con esta obra para recuperar e divulgar un escritor, Francisco Luis Bernárdez (Bos Aires, 1900-1978), pouco coñecido entre nós e que posúe un indubidable mérito literario, moito máis que a consideración de poeta alófono polos seus cinco poemas na nosa lingua.
Miro Villar
crebas twitter
-
Artigos recentes
- Lectura no Pico Sacro do poema “Apuntamentos para unha «Alba de Groria»” no Roteiro polos espazos vitais e literarios de Castelao na Estrada
- Entender para vivir, un libro e un recital para lembrar a escritora coruñesa Luísa Villalta
- «Viaxe ao Norte de Alemaña e cidades da Hansa». As crónicas do xornalista e viaxeiro Xosé Ameixeiras
- «Reivindicación dun legado poético da Costa da Morte», artigo en Grial 242
- Lanzamento da edición facsimilar de Estebo, de Xosé Lesta Meis, co estudo introdutorio “Unha voz crítica da emigración galega a Cuba” da miña autoría (Obra de libre descarga)
Categorías
- Antoloxías
- Arte
- Autografías
- Banda deseñada
- Biografía
- Cinema
- Congresos
- Contos
- Documental
- Efemérides
- Encontros
- Ensaio
- Entrevistas
- Epistolarios
- Estudos literarios
- Exposicións
- Fotografía
- Gravacións
- Historia
- Humor
- Infantil
- Lendas e mitos
- Lingua
- Literatura medieval
- Manifestos
- Manuscritos
- Memoria Literaria
- Música
- Narrativa
- Obituarios
- Poesía
- Política
- Premios
- Presentacións
- Radio
- Recensións
- Roteiros
- Sen categorizar
- Teatro
- Televisión
- Tradicións
- Versións ou traducións
- Xornadas
- Xornalismo
Comentarios recentes
- Moita saúde, moita poesía e moita felicidade no 2024 | crebas.gal en Que a Terra che sexa leve, Pólvera
- “De rosa antiga” | Tirar do fío en Recensión a De rosa antiga. 50 anos de Poesía (1972–2022), de Helena Villar Janeiro, en Grial 237
- Recensión da antoloxía Ara do mar. Poesía a Fisterra, compilada por Alexandre Nerium, en Grial 232 | crebas.gal en Artigo en QPC (XCIII): A potencia simbólica do topónimo Fisterra
- Florencio Delgado en 12 ligazóns e 2 vídeos | A profa en Unha lectura de Galicia infinda, de Florencio Delgado Gurriarán
- «A Pontragha», un poema para o libro Chegadas, Saídas. O antigo camiño de ferro Santiago de Compostela – A Coruña, de Manuel Pazos Gómez | crebas.gal en «A Pontragha», un poema inédito na GaZeta (Revista de Agrupacións Poéticas de Base)
Histórico
- Outubro 2024 (1)
- Setembro 2024 (1)
- Agosto 2024 (1)
- Xullo 2024 (3)
- Xuño 2024 (1)
- Maio 2024 (3)
- Marzo 2024 (1)
- Febreiro 2024 (1)
- Xaneiro 2024 (1)
- Decembro 2023 (2)
- Novembro 2023 (1)
- Outubro 2023 (3)
- Setembro 2023 (1)
- Agosto 2023 (3)
- Xullo 2023 (3)
- Xuño 2023 (1)
- Maio 2023 (1)
- Abril 2023 (1)
- Marzo 2023 (3)
- Xaneiro 2023 (2)
- Decembro 2022 (2)
- Novembro 2022 (1)
- Outubro 2022 (3)
- Setembro 2022 (2)
- Agosto 2022 (1)
- Xullo 2022 (4)
- Xuño 2022 (2)
- Maio 2022 (10)
- Abril 2022 (2)
- Marzo 2022 (1)
- Febreiro 2022 (4)
- Xaneiro 2022 (6)
- Decembro 2021 (2)
- Outubro 2021 (1)
- Setembro 2021 (3)
- Agosto 2021 (1)
- Xullo 2021 (4)
- Maio 2021 (2)
- Abril 2021 (1)
- Marzo 2021 (1)
- Febreiro 2021 (3)
- Xaneiro 2021 (6)
- Decembro 2020 (9)
- Novembro 2020 (8)
- Outubro 2020 (2)
- Setembro 2020 (3)
- Agosto 2020 (2)
- Xullo 2020 (3)
- Xuño 2020 (1)
- Maio 2020 (6)
- Abril 2020 (6)
- Marzo 2020 (5)
- Febreiro 2020 (1)
- Xaneiro 2020 (5)
- Decembro 2019 (3)
- Novembro 2019 (2)
- Outubro 2019 (6)
- Setembro 2019 (5)
- Agosto 2019 (3)
- Xullo 2019 (4)
- Xuño 2019 (2)
- Maio 2019 (6)
- Abril 2019 (5)
- Marzo 2019 (4)
- Febreiro 2019 (2)
- Xaneiro 2019 (6)
- Decembro 2018 (3)
- Novembro 2018 (3)
- Outubro 2018 (6)
- Setembro 2018 (6)
- Agosto 2018 (6)
- Xullo 2018 (8)
- Xuño 2018 (10)
- Maio 2018 (9)
- Abril 2018 (2)
- Marzo 2018 (11)
- Febreiro 2018 (5)
- Xaneiro 2018 (8)
- Decembro 2017 (4)
- Novembro 2017 (2)
- Outubro 2017 (7)
- Setembro 2017 (7)
- Agosto 2017 (13)
- Xullo 2017 (7)
- Xuño 2017 (6)
- Maio 2017 (6)
- Abril 2017 (6)
- Marzo 2017 (8)
- Febreiro 2017 (11)
- Xaneiro 2017 (5)
- Decembro 2016 (8)
- Novembro 2016 (7)
- Outubro 2016 (10)
- Setembro 2016 (12)
- Agosto 2016 (13)
- Xullo 2016 (7)
- Xuño 2016 (12)
- Maio 2016 (18)
- Abril 2016 (18)
- Marzo 2016 (9)
- Febreiro 2016 (15)
- Xaneiro 2016 (16)
- Decembro 2015 (11)
- Novembro 2015 (21)
- Outubro 2015 (7)
- Setembro 2015 (7)
- Agosto 2015 (2)
- Xullo 2015 (13)
- Xuño 2015 (5)
- Maio 2015 (13)
- Abril 2015 (17)
- Marzo 2015 (17)
- Febreiro 2015 (17)
- Xaneiro 2015 (8)
- Decembro 2014 (16)
- Novembro 2014 (4)
- Agosto 2014 (4)
- Xullo 2014 (3)
- Xuño 2014 (2)
- Maio 2014 (4)
- Abril 2014 (8)
- Marzo 2014 (8)
- Febreiro 2014 (20)
- Xaneiro 2014 (9)
- Decembro 2013 (18)
- Novembro 2013 (7)
- Outubro 2013 (15)
- Setembro 2013 (29)
- Agosto 2013 (13)
- Xullo 2013 (20)
- Xuño 2013 (9)
- Maio 2013 (19)
- Abril 2013 (25)
- Marzo 2013 (20)
- Febreiro 2013 (23)
- Xaneiro 2013 (22)
- Decembro 2012 (20)
- Novembro 2012 (12)
- Outubro 2012 (12)
- Setembro 2012 (16)
- Agosto 2012 (25)
- Xullo 2012 (26)
- Xuño 2012 (19)
- Maio 2012 (41)
- Abril 2012 (35)
- Marzo 2012 (38)
- Febreiro 2012 (34)
- Xaneiro 2012 (40)
- Decembro 2011 (39)
- Novembro 2011 (47)
- Outubro 2011 (43)
- Setembro 2011 (43)
- Agosto 2011 (34)
- Xullo 2011 (31)
- Xuño 2011 (3)
Meta