Poetas de grafiti: Roque Dalton, Lois Pereiro…

(Premer nas imaxes para agrandar o tamaño)
A revista dixital salvadoreña de cultura e política elfaro publica un interesante artigo sobre o poeta Roque Dalton, da autoría dun dos mellores coñecedores e estudosos da súa obra, o poeta Miguel Huezo Mixco, que tamén se reproduce na súa bitácora talpajocote.
A min o nome de Roque Dalton acompáñame desde hai moitísimos anos, coñecino através dun texto que acompañaba a canción de Silvio Rodríguez «Unicornio», incluída no LP co mesmo título de 1982. Silvio dicía daquela: «Todo empezó por un amigo muy querido que tuve, un salvadoreño llamado Roque Dalton, quien además de haber sido un magnífico poeta fue un gran revolucionario, compromiso que le hizo perder la vida cuando era combatiente clandestino. El caso es que Roque tuvo varios hijos; entre ellos Roquito —el que hace tiempo se encuentra prisionero, y del que no se sabe suerte—, y Juan José, que jovencito y delgado como es fue guerrillero, herido, capturado y torturado. A este último fue a quien encontré hace poco y me contó que allá, en las montañas de El Salvador, andando con la aguerrida tropa de los humildes, trotaba un caballito azul con un cuerno».
Silvio Rodríguez sempre tivo interese pola aínda non esclarecida desaparición do poeta salvadoreño, como explicou aquí unha e outra vez, e mesmo compuxo un novo poema que publicou na súa bitácora segundacita.
A miña aproximación á obra poética de Roque Dalton non se fixo agardar, mais o certo é que nunca o citei na miña escrita, como si fixo en varias ocasións meu irmán Rafa Villar, quen o tivo presente nun poema que fai parte do seu libro Migracións (Espiral Maior, 2008)
como non confundir, pequeno roque dalton,
as cóxegas dos teus poemas de azucre,
coa lima-estrataxema dunha revolución sen mares?
dixeron que escribías
nesas noites de marionetas caprichosas
en que os grilos beben o seu canto triste
sospeito que escribías
porque un fusil ás veces pesa demasiado
ou porque non tiñas onde meter tanta bala torpe
porque, se cadra, pequeno roque dalton,
os versos escorados que axitabas e exhibías
só eran vagalumes en ringleira pintando de máis verde
as montañas e as vermellas árbores
dun país en miniatura
E tamén moito antes nun artigo da súa autoría datado o 14 de abril do 2003 e publicado un día despois na revista Avantar da CIG baixo o título «Sen embargo, viva Cuba (ou Saramago ou Roque Dalton)», que máis tarde foi reproducido en castelán en La Jiribilla. Revista de cultura cubana.
«Mentres o imperialismo segue a invadir países e esperanzas (Iraq hoxe é só unha cruz máis no plano da hexemonía mundial ianque), algo pasa en Cuba: a revolución resístese á dominación… e Saramago di (El País, 14 de abril) que xa non pode máis, que disinte, que ata aquí chegou, que xa non vai seguir o ronsel da revolución cubana. Os últimos feitos acontecidos, marcados pola acedume da represión sobre a disidencia pro-ianque, afastan ao premio Nobel portugués de Cuba.
E un lembra que un poeta –e guerrilleiro– salvadoreño, de nome Roque Dalton, morto por cousa do imperialismo ianque, dixo unha vez algo así como que estaba moi ben morrer pola Revolución (xustiza social, igualdade, liberdade…) pero que tamén, chegado o caso, había que saber matar por esa mesma Revolución (xustiza social, igualdade, liberdade…). Case nada.
Así as cousas, é triste estar na tesitura de ter que sucumbir ás palabras de Saramago ou ás de Roque Dalton, mais tal día como hoxe hai que optar. A miña elección é por Cuba, polo pobo cubano e a súa Revolución, e contra o imperialismo. Se fose posíbel, hoxe querería parecerme a un home que se chamou Roque Dalton».
Voltando ao artigo que publica a revista dixital salvadoreña de cultura e política elfaro, Miguel Huezo Mixco, ofrece unha ollada sobre esas paredes que na capital salvadoreña locen un verso do poeta, algo que inmediatamente trouxo á miña memoria o que aconteceu entre nós con Lois Pereiro, co que non puiden deixar de establecer un paralelismo malia seren traxectorias biográficas poéticas ben diferentes. O artigo de Miguel Huezo Mixco principia así:
«En varios puntos del Gran San Salvador ha aparecido un grafiti que muestra la imagen del poeta Roque Dalton luciendo un penacho de cabello propio de los grupos punks, acompañado de la frase “Roke not Dead” (Roque no ha muerto). La pintada también incluye sus versos: “Hace frío sin ti pero se vive”, que podrían entenderse, en sentido literal, como el lamento del poeta ante la pérdida de la amada. Me atrevo a pensar, sin embargo, que es una manera de decir que a Dalton se le echa de menos. Se echan en falta su ironía, sus sarcasmos contra el poder y su irreverencia hacia los símbolos sagrados, cívicos o religiosos. Si Dalton viviera, suele decirse…»