(Premer na imaxe para agrandar o tamaño)
Días atrás, Nacho Alonso, que dirixe a revista dixital de promoción da lectura Fervenzas Literarias, someteume a un feixe de preguntas na cafetaría do compostelán Auditorio de Galicia, para falarmos do poemario Breizh (Toxosoutos, 2012), do que xa se tiña ocupado ao xeito dun haiku, con brevidade e concisión, no seu andel de novidades.
O orixinal da entrevista, que reproduzo deseguida, pódese ler nesta ligazón:
Ar-Mor. No mar. País do mar. Un mar que vai e ven. Mar que da vida e reivindica morte. Un mar que é o comezo da fin da terra, das fins da terra. Un mar que une fisterras.
Miro Villar ofrécenos en Breizh (Toxosoutos) un diálogo entre dúas fisterras: Galicia e Bretaña. Dúas periferias afastadas e unidas polo mesmo recendo a salgado. O poeta de Cee fotografía as paraxes de Bretaña e nolas ofrece en forma de haiku. Pont-Aven, Karnag, Saint-Goustan… semellan neste libro ser follas abaneadas suavemente polo vento. Velaí a esencia das imaxes que nos mostra Miro Villar neste Breizh.
Un libro para ler amodo, para deixarse levar e percorrer esa xeografía que, no fondo, está tan unida a nós por esas veas salgadas das que fala Miro Villar nun dos seus haikus. Unha unión e unha tradición que perdura dende séculos atrás e que se manterá no tempo grazas a achegas como este Breizh.
A primeira dúbida á que se enfronta o lector que se achega a este libro é se estamos ante un libro de haikus ou ante un libro de viaxes. En Breizh a viaxe consiste en transitar polo haiku ou é o haiku quen nos convida -non tanto a facer a viaxe- senón a vivir a viaxe?
En Breizh hai dúas viaxes: a primeira delas sería unha viaxe física á Bretaña realizada a través do Instituto de Estudos Comarcais da Costa da Morte. Trátase dunha serie de viaxes que nos levan polas diferentes fisterras atlánticas e desta volta tocaba pola Bretaña.
Esa sería a viaxe física, pero logo está a viaxe literaria, que ten moito que ver coa nosa propia tradición. A Bretaña é un territorio que un galego e unha galega senten como moi próximo. A influencia de Bretaña é moi evidente tanto na literatura medieval galega como na contemporánea. Velaí está o libro de As cruces de pedra na Bretaña de Castelao ou a obra de poetas máis recentes, como Olga Novo. Porén, a min o libro que máis me inspirou para escribir Breizh foi Laio e clamor pola Bretaña de Manuel María.
A razón pola que foi escrito en haiku é posterior á viaxe. Nun congreso de escritores celebrado en Coimbra coñezo ao poeta coimbrense António Jacinto Pascoal. Pascoal estaba facendo unha antoloxía do haiku mundial para traducila ao portugués e solicitoume información sobre autores galegos que cultivasen o haiku en Galicia, ao que eu lle respondín que non había moita cousa e faleille de Uxío Novoneyra e de Ricardo Martínez-Conde.
Jacinto Pascoal insistiume de que tiña que escribir un libro de haikus. Entón, no transcurso desta viaxe a Bretaña, onde non tes moito tempo de escribir, onde o único que fas son anotacións breves e concisas, a estrutura de haiku amoldouse a esa brevidade e concisión que eu precisaba.
Coido é a primeira vez que utiliza vostede o haiku na súa obra.
Para min o emprego do haiku era alleo, pero tamén é certa a miña querenza pola concisión e polo verso curto. Gusto das estruturas fixas e o haiku tradicional tena. E é certo, nunca escribira haikus ata a recomendación de Jacinto Pascoal.
Ten moita relación o carácter contemplativo do haiku coa mirada do poeta viaxeiro. Por mor desa brevidade e concisión que vostede comenta, o poeta e o lector non van ver, senón que van contemplar a través do haiku.
O espírito de haiku é a contemplación, e tras a contemplación está a suxestión. O haiku suxire, non mostra. Disque os occidentais non poden escribir haikus, que a súa esencia se leva dentro do espírito da literatura xaponesa e vai máis alá do proceso creativo. Tamén é certo que as achegas feitas dende a literatura occidental ao haiku son moi importantes, aínda que non teña esa espiritualidade oriental.
Hai unha forte unión entre a personalidade galega e a paisaxe que envolve a esta terra. Sen embargo, o mundo literario non é moi dado a empregar o haiku, xénero moi dado á reflexión e á observación dese entorno. Vostede sinalou os nomes de Novoneyra e Martínez-Conde e tampouco é que haxa moitos máis.
Curiosamente dende que falara daquela con Pascoal están saíndo algunhas cousas, como o Carnia Haikai de Elvira Riveiro Tobío.
Este libro ten moita relación coa paisaxe: cunha paisaxe moi concreta e moi próxima. Bretaña e Galicia partillan o feito ser fisterras atlánticas, con todo o imaxinario que conleva o feito de ser unha fisterra, unha fin do mundo, de seren costas do solpor. Hai moitos fíos en común que fixeron sentirme cómodo cando escribía Breizh.
Feros embates / falan no mar roleiro / punto final
Que supón vivir nas estremas, coas veas salgadas? Que personalidade se forxa vivindo, mirando sempre cara o mar infinito?
O haiku ao que fas referencia, que se titula Finistère pertence a un estado de mar moi en concreto. Os que somos ou os que vivimos nesa periferia da periferia; os que respiramos un mar que non é nada plácido, un mar que ten unha vinculación moi forte coa palabra morte, temos unha visión moi transcendente do que significa o mar. Unha visión do mar que se sinte dentro, de vínculo coas profesións relacionadas co mar. Unha visión afastada da imaxe que se pode ter a través dunha fotografía, e esa visión eu vina claramente reflectida nas paisaxes bretoas: dende o xeito de pescar, de realizar os traballos do mar… Un xeito de vivir cara o mar moi semellante con Galicia e coa Costa da Morte en particular.
No limiar Xosé Mª Lema indica que este libro nace dunha xeira de viaxes polas fisterras atlánticas. Por que deterse en Breizh en lugar doutras fisterras percorridas polo Seminario de Estudos Comarcais da Costa da Morte como Cornualles, Eire …?
Esta viaxe tiña un substrato e unha vinculación moi importante coa nosa tradición literaria e cultural. Todos eses sitios que ti ves de nomear evidentemente tamén son fisterras atlánticas, pero a min apetecíame poetizar Bretaña, principalmente por iso que veño de te comentar, por ser partícipe dunha tradición cultural e literaria que ven dende atrás. Evidentemente tamén hai unha vinculación de Galicia con outras terras, como con Irlanda, por exemplo. Pero é sen dúbida moito menor que con Bretaña.
Mans mariñeiras/escochando sardiñas/nun mar de séculos
Percorremos con vostede a costa bretoa pero semella que asistimos a escenas diarias de calquera vila mariñeira do atlántico galego. Partíllanse vivencias.
Ese haiku nace da constatación (visión) de que os oficios do mar na Bretaña son moi semellantes aos que te atopas en Galicia. Cando visitas un museo mariñeiros bretóns as imaxes que atopas son similares ás do Museo da Pesca de Fisterra, por poñer un exemplo. Velaí o diálogo xerado entre dúas (fis)terras moi próximas entre si.
A pesar dos miles de quilómetros o pasado toma forma de vellos sabores a pan ou a manteiga.
Seguimos con ese diálogo entre Galicia e Bretaña. Na Bretaña hai cidades medievais moi ben conservadas. Son vilas que me lembraban a outras galegas, como Compostela, onde moitas rúas aínda manteñen os antigos nomes de profesións e outras que aínda son perfectamente recoñecibles, como a antiga praza do Pan, agora de Cervantes.
Son lembranzas que te levan á infancia pero tamén –evidentemente- a séculos atrás: aos rueiros cos oficios e profesións antigas, vencellados aos oficios ben do campo ben do mar, no caso de vilas costeiras.
O silencio, o desasosego, o desamparo toman forma neste libro.
Unha das últimas xornadas desta viaxe levounos a un punto, entre Bretaña e Normandía, que era Mont-Saint Michel. Trátase dun santuario beneditino rodeado por auga. Cando baixa a marea é posible acceder á abadía e cando sube a marea queda illado polo mar. Mont-Saint-Michel é un lugar de grande afluencia onde un ten que facer o esforzo de concentración para obter ese silencio co que foi concibido ese lugar. Velaí a contradición, un lugar para a oración convertido nun tumulto de xentes e de ruídos.
Chateaubriand, Monet, Gauguin, Renoir… Son personaxes que aparecen e desaparecen neste Breizh.
Non son referencias gratuítas senón que son artistas, poetas, pintores que tiveron unha forte presenza neses lugares. Fago esas alusións en relación cos sitios onde estiveron. Cando falo de que Paul Gauguin enche as crêpes en Pont-Aven é unha referencia á turistización desa vila, onde ti vas tomar un café e as panos son reproducións de Gauguin, os cadros son reproducións de Gauguin… É unha mercantilización que tamén quería recoller.
Casas de cores/na ollada de Renoir/ nace o asombro
Sen coñecer Douarnenez podes imaxinar esa vila.
Hai esa suxestión e hai un fío que te leva á obra de Renoir, que estivo alí. Renoir viuno, sorprendeuse e pintouno. Se para el daquela foi un asombro tamén pode selo para nós.
Neste punto que volver incidir en que Breizh é un caderno de viaxes. Si. Pero un caderno de viaxes para suxerir; en Breizh non atoparás explicacións a nada.
Emprégase a toponimia en bretón, unha lingua que quizabes estea nunha situación incluso peor ca galega. Cal é a relación do paisano bretón coa súa paisaxe, coa súa cultura e coa súa lingua?
Culturalmente vívena posiblemente cun sentido en clave máis nacional do que podemos ter en Galicia, pero en canto á lingua non. O estado Francés é moi centralista, non apoia en nada as linguas minoritarias contradicindo incluso a Carta Europea das Linguas Minoritarias. Todas as iniciativas que xurdiron en Bretaña naceron por parte de sociedade civil. As escolas que se falan de Diwan son proxectos privados que non teñen nada que ver cos organismos oficiais, o que fixo que a lingua bretoa estea nun proceso de recuperación moi lento. Logo hai outro problema, que en Bretaña non existe a unidade lingüística que temos nós co galego. En Bretaña hai unha zona onde se fala o galo e noutras rexións o bretón non existe. Na zona que nós visitamos , a fisterra, si que está máis bretonizada. Pola contra, en Bretaña existe un tecido asociativo moi dinámico.
Remata vostede Breizh cun epílogo titulado París.
Quíxeno diferenciar como un epílogo. Non ten nada que ver co resto do libro. Na viaxe de volta fixemos escala en París e quería contrapoñer a imaxe típica dese París da luz, do amor… coa imaxe que eu atopei: un París escuro e chuvioso. En certa medida é unha maneira de demostrar que as cousas poden verse de varias maneiras. Velaí o cerne deste caderno.
Santiago de Compostela. Abril, 2013
crebas twitter
-
Artigos recentes
- Lectura no Pico Sacro do poema “Apuntamentos para unha «Alba de Groria»” no Roteiro polos espazos vitais e literarios de Castelao na Estrada
- Entender para vivir, un libro e un recital para lembrar a escritora coruñesa Luísa Villalta
- «Viaxe ao Norte de Alemaña e cidades da Hansa». As crónicas do xornalista e viaxeiro Xosé Ameixeiras
- «Reivindicación dun legado poético da Costa da Morte», artigo en Grial 242
- Lanzamento da edición facsimilar de Estebo, de Xosé Lesta Meis, co estudo introdutorio “Unha voz crítica da emigración galega a Cuba” da miña autoría (Obra de libre descarga)
Categorías
- Antoloxías
- Arte
- Autografías
- Banda deseñada
- Biografía
- Cinema
- Congresos
- Contos
- Documental
- Efemérides
- Encontros
- Ensaio
- Entrevistas
- Epistolarios
- Estudos literarios
- Exposicións
- Fotografía
- Gravacións
- Historia
- Humor
- Infantil
- Lendas e mitos
- Lingua
- Literatura medieval
- Manifestos
- Manuscritos
- Memoria Literaria
- Música
- Narrativa
- Obituarios
- Poesía
- Política
- Premios
- Presentacións
- Radio
- Recensións
- Roteiros
- Sen categorizar
- Teatro
- Televisión
- Tradicións
- Versións ou traducións
- Xornadas
- Xornalismo
Comentarios recentes
- Moita saúde, moita poesía e moita felicidade no 2024 | crebas.gal en Que a Terra che sexa leve, Pólvera
- “De rosa antiga” | Tirar do fío en Recensión a De rosa antiga. 50 anos de Poesía (1972–2022), de Helena Villar Janeiro, en Grial 237
- Recensión da antoloxía Ara do mar. Poesía a Fisterra, compilada por Alexandre Nerium, en Grial 232 | crebas.gal en Artigo en QPC (XCIII): A potencia simbólica do topónimo Fisterra
- Florencio Delgado en 12 ligazóns e 2 vídeos | A profa en Unha lectura de Galicia infinda, de Florencio Delgado Gurriarán
- «A Pontragha», un poema para o libro Chegadas, Saídas. O antigo camiño de ferro Santiago de Compostela – A Coruña, de Manuel Pazos Gómez | crebas.gal en «A Pontragha», un poema inédito na GaZeta (Revista de Agrupacións Poéticas de Base)
Histórico
- Outubro 2024 (1)
- Setembro 2024 (1)
- Agosto 2024 (1)
- Xullo 2024 (3)
- Xuño 2024 (1)
- Maio 2024 (3)
- Marzo 2024 (1)
- Febreiro 2024 (1)
- Xaneiro 2024 (1)
- Decembro 2023 (2)
- Novembro 2023 (1)
- Outubro 2023 (3)
- Setembro 2023 (1)
- Agosto 2023 (3)
- Xullo 2023 (3)
- Xuño 2023 (1)
- Maio 2023 (1)
- Abril 2023 (1)
- Marzo 2023 (3)
- Xaneiro 2023 (2)
- Decembro 2022 (2)
- Novembro 2022 (1)
- Outubro 2022 (3)
- Setembro 2022 (2)
- Agosto 2022 (1)
- Xullo 2022 (4)
- Xuño 2022 (2)
- Maio 2022 (10)
- Abril 2022 (2)
- Marzo 2022 (1)
- Febreiro 2022 (4)
- Xaneiro 2022 (6)
- Decembro 2021 (2)
- Outubro 2021 (1)
- Setembro 2021 (3)
- Agosto 2021 (1)
- Xullo 2021 (4)
- Maio 2021 (2)
- Abril 2021 (1)
- Marzo 2021 (1)
- Febreiro 2021 (3)
- Xaneiro 2021 (6)
- Decembro 2020 (9)
- Novembro 2020 (8)
- Outubro 2020 (2)
- Setembro 2020 (3)
- Agosto 2020 (2)
- Xullo 2020 (3)
- Xuño 2020 (1)
- Maio 2020 (6)
- Abril 2020 (6)
- Marzo 2020 (5)
- Febreiro 2020 (1)
- Xaneiro 2020 (5)
- Decembro 2019 (3)
- Novembro 2019 (2)
- Outubro 2019 (6)
- Setembro 2019 (5)
- Agosto 2019 (3)
- Xullo 2019 (4)
- Xuño 2019 (2)
- Maio 2019 (6)
- Abril 2019 (5)
- Marzo 2019 (4)
- Febreiro 2019 (2)
- Xaneiro 2019 (6)
- Decembro 2018 (3)
- Novembro 2018 (3)
- Outubro 2018 (6)
- Setembro 2018 (6)
- Agosto 2018 (6)
- Xullo 2018 (8)
- Xuño 2018 (10)
- Maio 2018 (9)
- Abril 2018 (2)
- Marzo 2018 (11)
- Febreiro 2018 (5)
- Xaneiro 2018 (8)
- Decembro 2017 (4)
- Novembro 2017 (2)
- Outubro 2017 (7)
- Setembro 2017 (7)
- Agosto 2017 (13)
- Xullo 2017 (7)
- Xuño 2017 (6)
- Maio 2017 (6)
- Abril 2017 (6)
- Marzo 2017 (8)
- Febreiro 2017 (11)
- Xaneiro 2017 (5)
- Decembro 2016 (8)
- Novembro 2016 (7)
- Outubro 2016 (10)
- Setembro 2016 (12)
- Agosto 2016 (13)
- Xullo 2016 (7)
- Xuño 2016 (12)
- Maio 2016 (18)
- Abril 2016 (18)
- Marzo 2016 (9)
- Febreiro 2016 (15)
- Xaneiro 2016 (16)
- Decembro 2015 (11)
- Novembro 2015 (21)
- Outubro 2015 (7)
- Setembro 2015 (7)
- Agosto 2015 (2)
- Xullo 2015 (13)
- Xuño 2015 (5)
- Maio 2015 (13)
- Abril 2015 (17)
- Marzo 2015 (17)
- Febreiro 2015 (17)
- Xaneiro 2015 (8)
- Decembro 2014 (16)
- Novembro 2014 (4)
- Agosto 2014 (4)
- Xullo 2014 (3)
- Xuño 2014 (2)
- Maio 2014 (4)
- Abril 2014 (8)
- Marzo 2014 (8)
- Febreiro 2014 (20)
- Xaneiro 2014 (9)
- Decembro 2013 (18)
- Novembro 2013 (7)
- Outubro 2013 (15)
- Setembro 2013 (29)
- Agosto 2013 (13)
- Xullo 2013 (20)
- Xuño 2013 (9)
- Maio 2013 (19)
- Abril 2013 (25)
- Marzo 2013 (20)
- Febreiro 2013 (23)
- Xaneiro 2013 (22)
- Decembro 2012 (20)
- Novembro 2012 (12)
- Outubro 2012 (12)
- Setembro 2012 (16)
- Agosto 2012 (25)
- Xullo 2012 (26)
- Xuño 2012 (19)
- Maio 2012 (41)
- Abril 2012 (35)
- Marzo 2012 (38)
- Febreiro 2012 (34)
- Xaneiro 2012 (40)
- Decembro 2011 (39)
- Novembro 2011 (47)
- Outubro 2011 (43)
- Setembro 2011 (43)
- Agosto 2011 (34)
- Xullo 2011 (31)
- Xuño 2011 (3)
Meta