Con Héitor Picallo, XVII Premio Xornalístico Manuel Reimóndez Portela (A Estrada)

(Foto tirada do xornal dixital Galicia Hoxe)
Onte estivemos pola vila de A Estrada, para acompañarmos a Héitor Picallo no acto cultural no que se lle facía entrega do XVII Premio Xornalístico Manuel Reimóndez Portela, e que tivo lugar no recinto da Feira do Moble de Galicia na Fundación de Exposicións e Congresos. Partillamos co premiado escritor da veciña vila de Cuntis (ou a Vila do Baño), coa súa compañeira Eva Liñeira, e con amigas e amigos seus, que tamén son meus, como a profesora Maka Arca e seu pai o escritor e vello mestre Olimpio Arca (que é autor dun monográfico sobre Manuel Reimóndez Portela), con Ana Mosquera e o seu compañeiro Marcial, coa pintora Soledad Pite, cos tamén escritores Daniel Asorey Vidal, Ramón Blanco e a súa compañeira Eva, e tamén co historiador Xosé María Lema Suárez (moi vencellado á vila de A Estrada, onde se xubilou como profesor e onde fai parte da coral polifónica e que tamén gañou este mesmo certame nunha anterior convocatoria). Tamén tivemos ocasión de saudar ao académico e escritor Xosé Neira Vilas, ao investigador literatrio Marcos Seixo Pastor e a concelleira nacionalista de Cuntis Belén Pazos ou ao editor Manuel Núñez, das Edicións da Fervenza.
O acto principiou cunha ofrenda floral no monolito a Manuel Reimóndez Portela, na que fixo unha lectura poética o amigo Xosé Luna (a quen lle escribín o epílogo do seu primeiro poemario Memorias do Cairo, 2003) que tamén fai parte das Edicións da Fervenza.
Deseguida entramos no recinto para o propio acto de entrega, coas intervencións das autoridades, entre elas o estradense Valentín Gómez, Secretario Xeral de Política Lingüística, asi como do mantedor literario do acto que desta volta foi o académico, escritor e profesor Víctor Fernández Freixanes.
Todos os discursos foron floridos e de profundo amor á nosa lingua, mais algúns ofrecían moi pouca credibilidade. Como se adoita dicir, moita teoría e pouca praxe. Porén, para nós, o importante era escoitarmos ao noso amigo Héitor Picallo, a quen o xurado do XVII Premio Xornalístico Manuel Reimóndez Portela outorgoulle o galardón, por unanimidade, por catro artigos publicados que teñen como cerna a cuestión lingüística: «E ti de quen vés sendo?… Eu son galego. 18 de outubro, na dignidade do idioma» (Diario de Arousa, 18-X-2009); «Galicia hoxe, Galicia hoy, Galicia today» (Diario de Arousa, 24-VII-2011); «Amar o galego é amar a humanidade» (Diario de Arousa, 17-VI-2012) e «Conciencia e consciencia lingüística. Dende Diego Xelmírez até hoxe» (Diario de Arousa, 24-VI-2012). No ditame tívose en consideración “o gran dominio do xénero xornalístico do premiado, así como a linguaxe culta, rica e variada que amosa o autor, transmitíndolle ao lector a importancia do uso do galego, en perfecta convivencia con calquera outra lingua. A defensa do idioma está feita dende o mais fondo respecto, sensibilidade e tolerancia”.
O discurso de Héitor Picallo foi excelente e das súas páxinas reproducimos deseguida os derradeiros parágrafos:
Igualdade?, cando se lle resta ao noso idioma o estatus xurídico que se merece, porque é a lingua propia de todos nós, porque a crearon os nosos devanceiros e con ela amaron e morreron nas súas últimas verbas. Acórdome daquela vez que nun debate sobre a Reforma do Estatuto de Autonomía de Galiza (organizado pola Asociación O Fervedoiro), Xesús Palmou –daquela Deputado no Parlamento Galego– afirmaba que non era lóxico que o idioma tivese un estatus xurídico inferior ao castelán. Pero ben, xa se sabe que dende a diferenza tamén se pode aprender. Recordo ese día –no que participei como moderador no debate– como persoas nacionalistas, outras de Esquerda Unida e o citado deputado souberon compartir palabra –dende o respecto– e, logo do acto, uns pinchos de tortilla e un viño do país. A chave está no diálogo, na confrontación de ideas e a crítica, aínda que non todas as persoas gustan deste método, por desgraza,… Incluso algunhas empregan o galego como arma arreboladiza.
Por iso, os que cobren por defender a lingua que loiten por tal propósito, por mudar o seu raquítico e escuálido estatus xurídico. Outros farémolo dende a gratuidade e o altruísmo, dende o activismo cultural de base e o estímulo social, aínda que nos tachen do que queiran. Porque aviso; os que estamos aquí, non cobramos por falar en galego, falámolo dende a honra aos nosos maiores e o respecto a esta Matria enorme que nace ao pé do Atlántico baixo as ondas de Manuel Antonio e Antón Zapata (na voz de Miro Villar), xusto incluso debaixo da estrela que alumeou o dolmen de Eduardo Pondal. Nós, curiosamente, gastamos o idioma a diario –como quen gasta zapatos novos con fachenda unha mañá de domingo– e canto máis gastamos, máis se conserva e estende.
Igualdade cando o español supera en estatus xurídico ao noso idioma nacional, pai do portugués e das variantes brasileira, angolana, caboverdiana,… como dirían Xosé Lois García e Luís Gonçáles Blasco? Igualdade cando se quere que o inglés teña máis importancia nas nosas vidas que a lingua coa que bicamos e coa lle damos nome a toda a xeografía dende o mesmo momento en que deixamos no horizonte pousada a nosa vista?… U-la? Non a vexo.
Günther Dauwen, amigo de noso e director da European Free Aliance, grupo do Parlamento Europeo que une esforzos cos Verdes, encargábame hai unhas semanas realizar unha caricatura ou viñeta para certa campaña lingüística internacional: Unha gran quenlla (que representa o inglés) pretende devorar as 22 outras linguas europeas (simbolizadas por medio de rapantes, lorchos, xardas,…). Mais aquí uns peixes de estado engolen as nosas linguas nacionais, e aqueles depredadores –de se despistaren– han ser eliminados pola gran quenlla sagrada, reverencia e símbolo da globalización que eu non amo.
Fraternidade? Onde están os irmáns? Falta ese espírito de irmandade e unión que debéramos sentir todos e só se afirma, reafirma e confirma nalgúns. Que mal senta o galeguismo cando non se sente! Houbo algún presidente da Xunta que esixise a todos aqueles que aldraxaron ou aldraxan o noso idioma que pedisen desculpas públicas? Non… Porque cando se mofan do noso idioma ou de cada unha das nosas persoas, fano con todos nós, e incluso con eles mesmos –os que non esixen desculpas. Que pasaría se un país estranxeiro a España o fixese co castelán? Conflito internacional, e todos coma lobos comezarían a ouvear en manada. Velaí o feito. Pois logo que non se asuste ninguén cando algúns ouveamos, e lanzamos o berro de que amamos a nosa lingua por enriba de que calquera cousa material, prezo, salario ou dote. Somos galegos no mellor e no peor sentido da palabra por obra e graza do idioma.
Fraternidade,… cando día si, día tamén, van pechando xornais como A Nosa Terra, Galicia Hoxe, A Peneira, Xornal de Galicia… e subvenciónanse editoriais alleas? Así, deste xeito, elimínannos os medios de expresión, os vehículos de voz e de sentir, para deixarnos mudos. Porén, o noso país é coma a lendaria ave fénix,… rexerámonos dende as borrallas e farémolo mil unha veces, se fai falla: xa están aí Praza Pública, Sermos Galiza, Galicia Confidencial, Novas da Galiza, Galiza Contrainfo,… E velaí vén O Quinteiro xa guindando buxainas no camiño! Somos xente creativa e creadora, non acreditamos na destrución senón en facermos espazos habitábeis para as nosas vidas sociais e culturais.
Liberdade? Se non nos deixan selo. Se as súas normas, estruturas e aparatos condicionan as nosas existencias e o progreso da nosa terra e cultura. Liberdade para pensar? Se por querer gustarían de facelo por nós. Eles foron libres –nós non– para sacarnos a pesca, o gando, as caixas de aforro e a forza do vento,… e eles queren selo para furtarnos o máis comunal deste noso paraíso: a linguaxe na que ecoan por entre os piñeiros os rumorosos sons de hai máis de 1000 anos.
Para rematar, quero dedicar este premio a un par de irmáns que hoxe xa están na Grande Ribeira, que defenderon ao longo da súa vida a palabra de noso e que, outrosí, foron para min estímulo e estereotipos a imitar: o irmán Isaac Díaz Pardo (este si, bo e xeneroso, ben o saben Maka Arca e Ana Mosquera) e o irmán Avelino Pousa Antelo (este tamén, bo e xeneroso, sábeno os da Tribo da Quenlla). Pero tamén o premio vai en recoñecemento de dous colectivos vivos e activos neste mar de lingua. Os seus nomes: os Equipos de Normalización Lingüística e a miña casa no amor á palabra, a Asociación Cultural O Fervedoiro.
Por iso dende aquí, dende a verdadeira República, a República dos irmáns e a Palabra, agradézovos –amigos– a vosa presenza, tempo e amizade. E ínstovos a todos e todas, asistentes e institucións, xentes de dereitas e de esquerdas, persoas do sol ou das estrelas, progresistas ou conservadores (todos e todas facemos falta e ninguén sobra!) a que non vos apartardes da singradura pola que debera avanzar a nosa dorna, impulsada pola lingua na súa vela (salgada de azul e vento), para dende a lealdade á esta Terra, sexamos sempre, Galiza Sempre, Sempre en Galiza,… Lingua patria e Nazón de Breogán.