Reproduzo deseguida a nova colaboración con QuepasanaCosta. Diario dixital da Costa da Morte, que dirixe Ubaldo Cerqueiro, un artigo que intitulei «Ceés / Ceesa e outras propostas filolóxicas polémicas en Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua e cultura galegas» e que tamén xa se pode ler nesta ligazón.
«Ceés / Ceesa e outras propostas filolóxicas polémicas en Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua e cultura galegas»
A Área de Normalización Lingüística (ANL) da Universidade de Vigo vén de publicar o libro intitulado Xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua e cultura galegas (que se pode descargar de balde premendo na ligazón do título) da autoría de Xosé-Henrique Costas González, director do departamento de Filoloxía Galega da Universidade de Vigo e especialista en Sociolingüística e Dialectoloxía das falas exteriores do galego, alén de académico correspondente da RAG.
Trátase dunha obra divulgativa sobre o emprego da forma correcta dos xentilicios na que o seu autor realiza unha serie de propostas filolóxicas, aínda non sancionadas pola Real Academia Galega, para nomear polo seu lugar de orixe os habitantes dos principais concellos de Galiza.
No Engarelón (di Costas «empregamos unha palabra do galego de Cáceres para abrir este libro: engarelón, a cancela de entrada aos eixidos ou aos xardíns das casas. Abride o engarelón e pasade, estades na casa da lingua, lede e reflexionade, porque no mundo da lingua tampouco non hai nada inocente nin casual, nin sequera a invención ou a suplantación dun xentilicio») sinala os fundamentos e os obxectivos desta obra, entre os que salienta este parágrafo:
«Desde 1983 a toponimia galega ten como forma única e oficial a forma galega, pero os xentilicios, formas léxicas derivadas dos topónimos, ben da forma etimolóxica, ben da forma popular actual, non tiveron guía ningunha para a súa formación. Secasí, desde a prensa e algunhas publicacións en papel ou virtuais empezaron a se popularizar novas formas xentílicas aberrantes, normalmente porque a xente do común tampouco coñecía outras, pois moi poucos topónimos tiñan un xentilicio correspondente. Xa que logo, nace este manual para orientarmos a formación de xentilicios, para desenmascararmos tanto castelanismo disfrazado de cultismo (que no fondo son o mesmo: desgaleguización) e para tratarmos de establecer unhas normas de creación de xentilicios e unhas formas non condicionadas por orientacións foráneas. Somos conscientes de que moitas das nosas propostas son arriscadas, mesmo ousadas, pero fixémolas desde o coñecemento do noso idioma. Se outros, sen coñecemento ningún, inventaron para adiante xentilicios como buenense, forcaricense, amiense, lorentina, trasalbino, sabiñádigo, veigueño, entrimeña, etc., nosoutros, con máis razón, poderemos demostrar que moitas destas formas son disparatadas e que no seu lugar outras son as formas que lle cómpren ao noso idioma».
Porén, aínda que concordamos co profesor Costas cando fala da ausencia dunhas directrices académicas claras, ou de que nos últimos tempos se deron en inventar e consagrar a través da prensa auténticos disparates castelanizantes de novos xentilicios galegos, ou dos intentos por agocharen a existencia dun xentilicio galego e propiciaren así a súa substitución pública e paulatina por formas de fasquías castelás ou requintadamente pomposas e eruditas, ao lermos devagar as súas propostas batemos coa estrañeza que nos produce algunha delas e que contraria o vínculo que debería existir entre un idioma e a súa comunidade de falantes, tal é o caso do xentilicio proposto para o meu concello de nacenza: Ceés / Ceesa, ao tempo que invalida a forma *o/a ceense, pois afirma que o cultismo derivado do topónimo debería ser sedense. E na miña opinión persoal de filólogo non especializado nese eido resúltame cando menos unha proposta arriscada e non exenta de polémica. Haberá que agardar a que a RAG decida se asume as teses do profesor Xosé-Henrique Costas González ou se introduce matizacións na súas propostas de xentilicios, as máis delas acaídas e ben fundamentadas e as menos de ben difícil asimilación lingüística.
Para rematar fixen unha escolma de todos aqueles que se refiren a concellos das comarcas de Bergantiños e da Costa da Morte, aos que engadín os de Muros e Negreira porque levan senllas explicacións eruditas de moito interese. E ben seguro que haberá máis dunha sorpresa. Velaquí a listaxe:
Xentilicios de Bergantiños e da Costa da Morte
Cabana de Bergantiños: cabanés/cabanesa – bergantiñán/ bergantiñá
Camariñas: camariñán/camariñá
Carballo: carballés/carballesa
Carnota: carnotán/carnotá
Cee: ceés/ceesa – *o/a ceense
(O mesmo có anterior Cedeira, a forma culta sería sedense e non ceense)
Corcubión: corcubionés/corcubionesa
Dumbría: dumbriés/dumbriesa
Fisterra: fisterrán/fisterrá
(Quíxose inventar xentilicio fisterrino, moi fino, con sufixo culto pero inzado de castelanidade, e inventouse mal, porque se o sufixo é culto debería ir acompañando ao étimo: finisterrino ou finisterrense, así si)
Laxe: laxés/laxesa – *o/a laxense
(Para ben ser, o cultismo debería ser laxenense, sobre o étimo *LAGENA)
Malpica: malpicán/malpicá
Mazaricos: mazaricán/mazaricá
Muros: muradán/muradá
(É un xentilicio estraño, parece formado sobre *Murado e non sobre Muros (antigamente Muro de S. Pedro). En todo caso é a única forma coñecida)
Muxía: muxián/muxiá
Negreira: negreirés/negreiresa – *o/a nigrariense
(En latín xa era NIGER, NIGRA, NIGRUM, con G, non entendemos por que se inventou un xentilicio culto con C: nicrariense, que de seu xa é incorrecto)
Ponteceso: pontecesán/pontecesá
Vimianzo: vimiancés/vimiancesa – vimianceiro/vimianceira
Zas: zaseiro/zaseira – *o/a salense
(Circula pola prensa mesmo a forma disparatada zaense. Se o étimo é SALAS, o xentilicio culto será salense, e o pretensamente culto formado sobre o étimo actual sería zasense, e non zaense)
crebas twitter
-
Artigos recentes
- Adeus a Bernardino Graña, profeta do mar
- Presentación de “Cantos de dor e liberdade. Voces galegas por Palestina” o sábado 18 de febreiro, ás 11:30 no Museo do Pobo Galego
- Moita saúde, moita poesía e moita felicidade no 2025
- «Os artigos literarios de Baldomero Cores Trasmonte no diario vespertino La Noche», en Grial 243
- Lectura no Pico Sacro do poema “Apuntamentos para unha «Alba de Groria»” no Roteiro polos espazos vitais e literarios de Castelao na Estrada
Categorías
- Antoloxías
- Arte
- Autografías
- Banda deseñada
- Biografía
- Cinema
- Congresos
- Contos
- Documental
- Efemérides
- Encontros
- Ensaio
- Entrevistas
- Epistolarios
- Estudos literarios
- Exposicións
- Fotografía
- Gravacións
- Historia
- Humor
- Infantil
- Lendas e mitos
- Lingua
- Literatura medieval
- Manifestos
- Manuscritos
- Memoria Literaria
- Música
- Narrativa
- Obituarios
- Poesía
- Política
- Premios
- Presentacións
- Radio
- Recensións
- Roteiros
- Sen categorizar
- Teatro
- Televisión
- Tradicións
- Versións ou traducións
- Xornadas
- Xornalismo
Comentarios recentes
- Moita saúde, moita poesía e moita felicidade no 2024 | crebas.gal en Que a Terra che sexa leve, Pólvera
- “De rosa antiga” | Tirar do fío en Recensión a De rosa antiga. 50 anos de Poesía (1972–2022), de Helena Villar Janeiro, en Grial 237
- Recensión da antoloxía Ara do mar. Poesía a Fisterra, compilada por Alexandre Nerium, en Grial 232 | crebas.gal en Artigo en QPC (XCIII): A potencia simbólica do topónimo Fisterra
- Florencio Delgado en 12 ligazóns e 2 vídeos | A profa en Unha lectura de Galicia infinda, de Florencio Delgado Gurriarán
- «A Pontragha», un poema para o libro Chegadas, Saídas. O antigo camiño de ferro Santiago de Compostela – A Coruña, de Manuel Pazos Gómez | crebas.gal en «A Pontragha», un poema inédito na GaZeta (Revista de Agrupacións Poéticas de Base)
Histórico
- Xaneiro 2025 (2)
- Decembro 2024 (1)
- Novembro 2024 (1)
- Outubro 2024 (1)
- Setembro 2024 (1)
- Agosto 2024 (1)
- Xullo 2024 (3)
- Xuño 2024 (1)
- Maio 2024 (3)
- Marzo 2024 (1)
- Febreiro 2024 (1)
- Xaneiro 2024 (1)
- Decembro 2023 (2)
- Novembro 2023 (1)
- Outubro 2023 (3)
- Setembro 2023 (1)
- Agosto 2023 (3)
- Xullo 2023 (3)
- Xuño 2023 (1)
- Maio 2023 (1)
- Abril 2023 (1)
- Marzo 2023 (3)
- Xaneiro 2023 (2)
- Decembro 2022 (2)
- Novembro 2022 (1)
- Outubro 2022 (3)
- Setembro 2022 (2)
- Agosto 2022 (1)
- Xullo 2022 (4)
- Xuño 2022 (2)
- Maio 2022 (10)
- Abril 2022 (2)
- Marzo 2022 (1)
- Febreiro 2022 (4)
- Xaneiro 2022 (6)
- Decembro 2021 (2)
- Outubro 2021 (1)
- Setembro 2021 (3)
- Agosto 2021 (1)
- Xullo 2021 (4)
- Maio 2021 (2)
- Abril 2021 (1)
- Marzo 2021 (1)
- Febreiro 2021 (3)
- Xaneiro 2021 (6)
- Decembro 2020 (9)
- Novembro 2020 (8)
- Outubro 2020 (2)
- Setembro 2020 (3)
- Agosto 2020 (2)
- Xullo 2020 (3)
- Xuño 2020 (1)
- Maio 2020 (6)
- Abril 2020 (6)
- Marzo 2020 (5)
- Febreiro 2020 (1)
- Xaneiro 2020 (5)
- Decembro 2019 (3)
- Novembro 2019 (2)
- Outubro 2019 (6)
- Setembro 2019 (5)
- Agosto 2019 (3)
- Xullo 2019 (4)
- Xuño 2019 (2)
- Maio 2019 (6)
- Abril 2019 (5)
- Marzo 2019 (4)
- Febreiro 2019 (2)
- Xaneiro 2019 (6)
- Decembro 2018 (3)
- Novembro 2018 (3)
- Outubro 2018 (6)
- Setembro 2018 (6)
- Agosto 2018 (6)
- Xullo 2018 (8)
- Xuño 2018 (10)
- Maio 2018 (9)
- Abril 2018 (2)
- Marzo 2018 (11)
- Febreiro 2018 (5)
- Xaneiro 2018 (8)
- Decembro 2017 (4)
- Novembro 2017 (2)
- Outubro 2017 (7)
- Setembro 2017 (7)
- Agosto 2017 (13)
- Xullo 2017 (7)
- Xuño 2017 (6)
- Maio 2017 (6)
- Abril 2017 (6)
- Marzo 2017 (8)
- Febreiro 2017 (11)
- Xaneiro 2017 (5)
- Decembro 2016 (8)
- Novembro 2016 (7)
- Outubro 2016 (10)
- Setembro 2016 (12)
- Agosto 2016 (13)
- Xullo 2016 (7)
- Xuño 2016 (12)
- Maio 2016 (18)
- Abril 2016 (18)
- Marzo 2016 (9)
- Febreiro 2016 (15)
- Xaneiro 2016 (16)
- Decembro 2015 (11)
- Novembro 2015 (21)
- Outubro 2015 (7)
- Setembro 2015 (7)
- Agosto 2015 (2)
- Xullo 2015 (13)
- Xuño 2015 (5)
- Maio 2015 (13)
- Abril 2015 (17)
- Marzo 2015 (17)
- Febreiro 2015 (17)
- Xaneiro 2015 (8)
- Decembro 2014 (16)
- Novembro 2014 (4)
- Agosto 2014 (4)
- Xullo 2014 (3)
- Xuño 2014 (2)
- Maio 2014 (4)
- Abril 2014 (8)
- Marzo 2014 (8)
- Febreiro 2014 (20)
- Xaneiro 2014 (9)
- Decembro 2013 (18)
- Novembro 2013 (7)
- Outubro 2013 (15)
- Setembro 2013 (29)
- Agosto 2013 (13)
- Xullo 2013 (20)
- Xuño 2013 (9)
- Maio 2013 (19)
- Abril 2013 (25)
- Marzo 2013 (20)
- Febreiro 2013 (23)
- Xaneiro 2013 (22)
- Decembro 2012 (20)
- Novembro 2012 (12)
- Outubro 2012 (12)
- Setembro 2012 (16)
- Agosto 2012 (25)
- Xullo 2012 (26)
- Xuño 2012 (19)
- Maio 2012 (41)
- Abril 2012 (35)
- Marzo 2012 (38)
- Febreiro 2012 (34)
- Xaneiro 2012 (40)
- Decembro 2011 (39)
- Novembro 2011 (47)
- Outubro 2011 (43)
- Setembro 2011 (43)
- Agosto 2011 (34)
- Xullo 2011 (31)
- Xuño 2011 (3)
Meta