Addio, Darío Fo

dariofo
(Imaxe tirada do blogue Letras in.verso e re.verso)
Onte foise o dramaturgo, actor e director de escena italiano Darío Fo, unha persoa rebelde e crítica co poder, a quen seguimos desde hai ben anos. Débolle ao amigo Artur Trillo Sendón, fundador da compañía Talía teatro, a lectura das primeiras obras, que tempo despois descubrin representadas, entre elas a inesquecible versión do seu mónologo Mistero buffo (Misterio cómico) que realizou Celso Parada con Teatro do Morcego.
En homenaxe a Darío Fo recupero deseguida unha anotación que se publicou nesta bitácora o 27 de marzo, Día Mundial do Teatro, do ano 2013, cando o dramaturgo italiano escribiu a mensaxe oficial. Nela tamén fago lembtanza do meu primeiro achegamento á súa obra, que vivenciei durante moitos ensaios e moitas representacións por diversas localidades galegas.
Hoxe, 27 de marzo, é o Día Mundial do Teatro. A mensaxe oficial deste ano foi escrita por Darío Fo, dramaturgo italiano e Premio Nobel de Literatura en 1997. Autor que é da miña estima desde as afastadas datas de 1989 cando a compañía Talía teatro (Cee), daquela afeccionada ou amadora, puxera en escena Aquí non paga ninguén (Non si paga, non si paga!), na que colaborei nos aspectos técnicos cabo de Víctor, o irmán de Artur Trillo Sendón, co-protagonista como actor na obra e tamén na dirección do espectáculo.
Porén na páxina da organización mundial pódese ler a mensaxe de Darío Fo en ducias de linguas, entre elas catalán, eúscaro, español, português, mais non en galego!!!
Grazas á redifusión que fixo desde a súa conta de twitter @redenasa soubemos que viña de ser publicada a versión da mensaxe de Darío Fo en galego, realizada pola Mostra Internacional de Teatro (MIT) de Ribadavia (do seu director Roberto Pascual talvez?), quen engade unha breve anotación previa para sinalar o esquecemento por parte da nosa administración cultural. Velaquí:
MIT (Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia) ofrécevos, en exclusiva, a Mensaxe do Día Mundial do Teatro de 2013 na nosa lingua galega. Ante a inacción, a parálise, a desidia das nosas institucións públicas, que, ademais de nos atrasar débedas económicas e de estrangular ao sector, non cumpren cos seus mínimos deberes de xestión e divulgación cultural, velaquí unha mensaxe incómoda e ilumin…adora de Darío Fo. Quizais por iso o silencio, o pausado desmantelamento…
Instituto Internacional do Teatro ITI
Organización Mundial para as Artes Escénicas
Día Mundial do Teatro 2013
Mensaxe de Darío Fo
Hai moito tempo, o poder tomou unha decisión intolerante contra os comediantes ao botalos fóra do país.
Actualmente, os actores e as compañías teatrais teñen dificultades para encontraren escenarios públicos, teatros e espectadores, todo por mor da crise.
Os dirixentes, polo tanto, xa non están preocupados por controlaren a aqueles que os citan con ironía e sarcasmo, xa que non hai sitio para os actores, nin hai un público ao que se dirixir.
Pola contra, durante o Renacemento, en Italia, os que gobernaban, tiveron que facer un esforzo importante para manteren a raia aos Comediantes, pois reunían abondoso público.
Sábese que o grande éxodo de actores da Commedia dell’Arte tivo lugar no século da Contrarreforma, cando se decretou o desmantelamento de todos os espazos teatrais, especialmente en Roma, onde foron acusados de ofenderen á cidade santa. En 1697, o Papa Inocente XII, baixo a presión de insistentes requirimentos do sector máis conservador da burguesía e dos máximos expoñentes do clero, ordenou a eliminación do Teatro Tordinona que, segundo os moralistas, dera acubillo ao meirande número de representacións obscenas.
Na época da Contrarreforma, o cardenal Carlos Borromeo, que estivo activo no norte de Italia, consagrouse á redención dos ‘nenos milaneses’, establecendo unha nidia distinción entre a arte, como máxima expresión da educación espiritual, e o teatro, coma manifestación do profano e do vaidoso. Nunha carta dirixida aos seus colaboradores, que cito de memoria, exprésase máis ou menos así: “Os que estamos a prol da erradicación das malas herbas, fixemos o posible por queimar textos que conteñen discursos infames, para extirpalos da memoria dos homes, e ao mesmo tempo perseguir a todos aqueles que divulgan eses textos impresos.
Evidentemente, porén, mentres durmiamos, o diaño maquinou con renovada astucia. Ata que punto é máis punzante na alma o que os ollos poden ver que o que poidan ler dos libros dese xénero! Ata que punto máis devastadora para as mentes dos adolescentes e dos nenos é a palabra falada e o xesto apropiado, que unha palabra morta impresa nun libro!
Polo tanto é urxente sacarmos ás xentes do teatro e das nosas cidades, como o facemos coas almas indesexables.”
Polo tanto, a única solución á crise baséase na esperanza de que se organice unha gran caza de bruxas contra todos nosoutros e especialmente contra a xente moza que desexa aprender a arte do teatro: unha nova diáspora de Comediantes que, dende tal imposición, sen lugar a dúbidas, provocará beneficios inimaxinables para o ben dunha nova representación.
Darío Fo
A versión ao português, que se pode ler nesta ligazón en Tradução de Margarida Saraiva, da Escola Superior de Teatro e Cinema, vai acompañada desta sucinta Biografia do autor:
Dario Fo nasceu a 24 de março de 1926. É um cómico italiano, autor, encenador, ator, compositor, e prémio Nobel da Literatura em 1997. O seu trabalho de dramaturgia utiliza os processos cómicos da ancestral Commedia dell’Arte italiana, um estilo teatral popular próximo das classes operárias. O trabalho de Fo carateriza-se pela crítica ao crime organizado, à corrupção na política, aos assassinatos políticos, à doutrina da igreja católica e aos conflitos no Médio Oriente.
A primeira experiencia teatral de Fo foi a sua colaboração nas revistas satíricas de pequenos cabarets e teatros. Com a sua esposa, a atriz Franca Rame, fundam a Companhia Dario Fo-Franca Rame, em 1959, e os seus sketchs humorísticos, no programa televisivo «Canzonissima», rapidamente os levam a criar figuras públicas que se tornarammuito populares. Desenvolvem um teatro de intervenção política, muitas vezes blasfemo e escatológico, mas ancorado na tradição da Commedia dell’Arte mesclada com aquilo a que Fo chama de “esquerdismo não-oficial”.
Em 1968, Fo e Rame fundaram uma outra Companhia, Nuova Scena, com ligação ao Partido Comunista Italiano e em 1970 criaram o Colletivo Teatrale La Commune, e iniciando tournées nas fábricas, nos parques e nas escolas.
Fo escreveu cerca de 70 peças, por vezes em co-autoria com Rame. De entre as peças mais conhecidas, podemos citar: Morte Acidental de um Anarquista, 1974; Não Se Paga, Não Se Paga, 1974. A sua obra como autor é bastante vasta. Fo ficou conhecido por obras como Mistero Buffo, 1973, baseada em peças de mistério medieval mas cujas temáticas são alteradas consoante o público. Dos seus trabalhos, certamente escritos com Rame, destacam-se ainda: Tutta CasaBed and Church, tradução inglesa: Adult Orgasm Escapes from the Zoo, 1978; Clacson, Trombette e Pernacchi, 1981; Female Parts, 1981; Copia Apperta, 1983; L’uomo nudo e l’uomo in frak, 1985; e Il Papa e la Strega, 1989.
Estas peças, em particular Mistero Buffo, foram traduzidas em 30 línguas e, quando produzidas fora de Itália, foram modificadas por refletirem sobre os problemas, políticos e outros locais. Fo encoraja os encenadores e tradutores a modificarem as suas peças como entenderem, desde que ele considere que a adaptação não se afasta da tradição da Commedia dell’Arte e da improvisação.
Na entrega do Prémio Nobel, em 1997, o comité apresentou Fo como um autor “que imita os cómicos da Idade Média flagelando as autoridades e conservando a dignidade dos oprimidos”.

Esta entrada foi publicada en Obituarios, Premios, Teatro, Versións ou traducións. Garda a ligazón permanente.