A Poesía completa de Gonzalo López Abente no suplemento «Culturas» de la Voz de Galicia e na bitácora Caderno da crítica de Ramón Nicolás

(Premer nas imaxes para agrandar o tamaño e obter unha mellor lectura)
Fágome eco das páxinas que ocupou a edición da Poesía completa de Gonzalo López Abente (Espiral Maior, 2012, en coedición coa Fundación López Abente) no suplemento «Culturas» de La Voz de Galicia o sábado 13 de xaneiro do 2014. Alén de ocupar a portada (imaxe superior), incluía o texto do xornalista Ángel Palmou intitulado «López Abente, rumbo ao norte» (segunda imaxe), con fotos de Xosé Manuel Casal ©, que fai unha lembranza do camiño de reivindicación e posta en valor do autor grazas ás iniciativas desenvolvidas pola Fundación Gonzalo López Abente dende a súa creación hai agora tres anos.
A terceira e cuarta imaxe testemuñan dous textos do crítico e profesor Ramón Nicolás, primeiro unha recensión baixo o epígrafe «Un acto de xustiza» e logo unha entrevista que me realizou na que o titular salienta estas miñas palabras «A primeira vez que se reivindicou a poesía do mar na literatura galega foi con López Abente». Estes dous textos tamén foron recollidos aquí e acolá no Caderno da crítica, a bitácora de Ramón Nicolás, con algún engadido ao material impreso no xornal. Desde aquí teño o pracer de os recuperar deseguida, alén de agradecer o seu interese por este dilatado traballo de compilación ao que consagrei moitas horas do meu tempo investigador e da miña vida. Velaí:
Poesía completa, de Gonzalo López Abente
Enviado o 13 Xaneiro 2014
Gonzalo López Abente
Poesía completa (edición de Miro Villar)
Espiral Maior-Fundación López Abente, A Coruña, 2012, 620 páxinas, 30 €
En maio de 2012 gocei da oportunidade de verificar o interese e agarimo que espertaba a figura de Gonzalo López Abente en Muxía, cando participei, xunto con Suso Sambade, Manuel Bragado e X. H. Rivadulla Corcón, no acto de presentación dun volume que recollía, mercé ao rigor despositado no proxecto polo profesor Sambade, as novelas de temática vinculada co mundo do mar que subscribiu Abente e que viron a luz baixo o título de Narrativa mariña. Pasado o tempo, e tras se celebrar hai uns meses o cincuenta aniversario do falecemento do autor, chega arestora o volume que compila a totalidade da poesía que, ao longo da súa vida, publicou Gonzalo López Abente no que considero unha das achegas, no ámbito da investigación e difusión da obra dun autor, máis salientables dos últimos tempos. Cómpre tamén salientar o papel que nestes proxectos vén desenvolvendo a Fundación que leva o nome do poeta: un intenso e incansable traballo que mantén aceso o facho da súa memoria e aposta decididamente pola divulgación da súa obra.
Teño para min que a escolla do editor do volume supón, sen dúbida, unha das mellores garantías para que un traballo desta índole chegue a bo porto. O profesor Miro Villar dedicou, malia súa xuventude, moitas horas ao labor de procura, esculca e interpretación do legado poético que, entre outros autores obxecto das súas investigacións, López Abente deixou en múltiples publicacións e non só en forma de libros. Deste interese xa naceron diversos traballos que testemuñan, por un lado, o innegable criterio de autoridade que ofrece o profesor Villar arredor da obra literaria de López Abente e, polo outro, a paixón depositada no obxectivo de facer saír á figura do poeta muxián do entorno local e proxectalo como unha das voces poéticas galegas máis salientables do seu tempo.
Esta Poesía completa, así pois, camiña con decisión e solvencia cara a ese horizonte que sitúa a abondosa obra dun poeta da época das Irmandades da Fala no seu xusto lugar. Optando por gardar fidelidade ás edicións testamentarias dos libros publicados en vida do autor ou aqueles que viron a luz pouco despois do seu falecemento, quen se achegue a este volume terá a oportunidade de ler, ou reler, os cinco libros que se editaron en vida do poeta –Escumas da ribeira, Alento da raza, D´outono, Nemancos e Centileos nas ondas-, mais outros tres editados postumamente –Bretemada, Decrúa e Monza de frores bravas para Nosa Señora da Barca-, alén dunha estimable achega que constitúen un grupo de composicións poéticas aparecidas en  revistas e xornais, xunto con algúns inéditos e unhas breves poesías en castelán.
Recomendo vivamente esta edición pois cómpre non desaproveitar unha oportunidade para recoñecer a voz dun dos grandes poetas da nosa tradición, dono dun “clasicismo atlántico” como Risco o definiu. Parabéns pola iniciativa a todas as persoas e entidades que tiveron algunha responsabilidade no proxecto.
Esta recensión publicouse baixo o título de  «Un acto de xustiza» no suplemento «Culturas» de La Voz de Galicia, o 11 de xaneiro de 2013.
Miro Villar: «A primeira vez que se reivindicou a poesía do mar na literatura galega foi con López Abente»
Enviado o 13 Xaneiro 2014
Miro Villar é profesor, poeta, tradutor e crítico literario, ademais do editor literario de Poesía completa de Gonzalo López Abente.
-Que significa a súa obra para a literatura galega?
– Gonzalo López Abente é un dos poetas máis interesantes das primeiras décadas do século XX, con Cabanillas e Victoriano Taibo. Todos tres representan a poesía das Irmandades da Fala. Alén diso, Abente era moi valorado na súa época, por Antón Vilar Ponte ou por Vicente Risco que o definiu como «o noso mellor poeta do mar» e devecía polos seus sonetos de Do Outono (1924). De feito, Abente foi elexido en 1936 polos seus coetáneos para presidir a primeira Asociación de Escritores Galegos, outro proxecto fanado pola golpe fascista de 1936 e a guerra (in)civil.
– De onde naceu o seu interese polo autor?
– Hai ben anos. O antropólogo muxián Manuel Vilar dirixía a revista cultural Decrúa (1985-1986) e foi quen me deu a coñecer a poesía de Abente, da que me fixen devoto, e xa logo tamén a súa narrativa e o seu teatro. Anos despois o mesmo Manuel Vilar e o daquela alcalde Bautista Pose Paz fixéronme a encarga de realizar unha Antoloxía poética (Espiral Maior, 1992), que presentamos coa presenza do poeta Manuel María, quen nos descubriu a súa relación con Abente.
-Cal é a orixe desta Poesía completa?
– Constituída en 2010 a Fundación López Abente en Muxía, da que fun unha das persoas fundadoras, principiou a valorizarse a reedición da súa obra para o seu mellor coñecemento. De primeiras levei adiante a edición literaria de Bretemada (Alvarellos, 2011), poemario mecanoscrito inédito que se atopaba depositado na RAG e do que souben polo investigador Ernesto Vázquez Souza. E axiña a Fundación pediume que traballase na compilación da súa Poesía completa, labor ao que me entreguei decontado e que rematou nesta edición de máis de 600 páxinas, que xunta oito libros, textos inéditos e dispersos e a súa breve poesía en castelán, pois Abente foi por vontade propia un poeta monolingüe.
-Que particularidades encerra este proxecto?
– Moitas, mais o maior atranco está no feito de que Abente enviou textos a ducias e ducias de publicacións galegas, da península (tamén Portugal) ou da diáspora galega, nomeadamente a Cuba e a Arxentina. Moitas destas publicacións non se conservan completas ou estaban en moi mal estado cando as consultei, algo que mellorou neste últimos tempos coa dixitalización dos fondos. Porén, é posible que apareza aínda algún texto non compilado. Ora ben, pouco engadiría ao seu corpus poético, definitivamente establecido. Tamén é salientar que nunha vida literaria de case 70 anos o autor camiña á par do proceso de estandarización da nosa lingua, iso implica moitas variantes, polo que optei pola edición testamentaria, a última en vida do autor ou fixada nun libro.
– Risco cualificou o autor muxián como “poeta do mar”: un xuízo acaído ou reducionista?
– Todas as etiquetaxes son reducionistas sempre, porén Risco estivo moi asisado no seu xuízo, xa que era a primeira vez que se reivindicaba a poesía do mar na nosa literatura, que vivía de costas á costa, nunca mellor dito. Manuel Antonio na preguerra e Avilés de Taramancos ou Bernardino Graña na posguerra incorporaron de cheo a lírica do mar ás nosas letras. Para min, Abente é sobre todo o poeta de Nemancos, topónimo en desuso que representa a zona sur da Costa da Morte. Por certo, o propio Abente nunca utilizou esta última denominación, non lle gustaba nada e nos seus poemas sempre fala de «costa brava». O xornalismo fixo triunfar o topónimo que hoxe nos define.
-Quedan aínda facetas de López Abente que rescatar? Penso na peza teatral María Rosa, de sorprendente orientación feminista…
– Niso anda a Fundación López Abente. O seu vicepresidente, o poeta Rivadulla Corcón, anda a xestionar a recuperación literaria desa peza e tamén a posibilidade de a representar, case un século despois da súa estrea nas táboas.
– O labor desenvolto pola Fundación que leva o nome do poeta é crucial no espallamento da súa obra. Perfílase algún novo proxecto?
– Xan Fernández Carrera vén de rematar unha “Unidade Didáctica”, dirixida aos estudantes de primaria e secundaria. E están eses proxectos de recuperar o seu teatro e tamén a súa novelística, pois a súa narrativa breve xa foi compilada por Xesús Sambade en Xerais. E na cabeza do patronato da Fundación, do que non fago parte, buligan moitas outras propostas.
Esta entrevista publicouse nas páxinas do suplemento «Culturas» de La Voz de Galicia, o 11 de xaneiro de 2014. Engádese unha pregunta e mais unha resposta que, por cuestión de espazo, non puido aparecer na edición impresa.