«A farola do Pindo», un artigo do antropólogo Manuel Vilar

(Cartón postal datado na Coruña o 3 de xaneiro de 1915. Premer na imaxe para agrandar o tamaño)
O noso amigo Manuel Vilar Álvarez, antropólogo e recente comisario da exposición «Domingos de Andrade. Excelencia do barroco», vén de iniciar unha nova serie de colaboracións no diario dixital quepasanacosta baixo o epígrafe «As aberturas».
Polo seu indubidable interese deseguida reproducimos un fragmento do primeiro artigo «Memorias e paisaxes: A farola do Pindo», que se pode ler completo nesta ligazón.
«A farola do Pindo»
Atopo unha vella postal na que se ve a “Farola” do Pindo. Chama a atención a súa cor branca e relucente no medio de tanto gris, como chama a atención o nome en inglés, público ao que iría dirixido principalmente este tipo de imaxes. De feito, esta leva o enderezo dunha granxa en Chinley, no Derbyshire inglés, entre Manchester e Sheffield. Está datada na Coruña o 3 de xaneiro de 1915. O remitente dille aos destinatarios, seguramente os pais, que están ben (así en plural) e que esperan estar na casa sobre o día 12.
A foto mostra e confirma a idea dunha costa perigosa para a navegación, perigosa pola súa orografía, pero tamén pola falta de sinalización e ausencia de medios de salvamento. A sinalización era fundamental para ter unha navegación máis segura, especialmente na segunda metade do século XIX, cando o tráfico se fixo máis intenso, debido a que a economía capitalista avanzara xa por todo o mundo. E nós estamos situados nun punto por onde ten que pasar toda a navegación entre o norte rico e o sur empobrecido polos espoliadores e especuladores. Por iso que a nosa costa estivese sinalizada era algo vital para os intereses da navegación e das compañías capitalistas, tamén para a vida dos mariñeiros. Neste tempo a ría de Corcubión tiña un certo papel na navegación atlántica, mais disto falaremos na seguinte entrega.
Este é o sinal máis ao sur dentro da baía do Ézaro, situada baixo un monte Pindo que, nalgúns casos, tamén recibe o nome de Ézaro, como lemos nun derroteiro inglés de 1845. É un sinal cego, é dicir, un sinal utilizable só durante o día que axuda a ler a costa, sirve de marca, ás embarcacións que navegan pegadas á costa ou que fondeaban nesta zona a espera de mellores ventos. Foi colocado aquí para sinalizar este tramo da denominada Costa da Cabra, perigosa polos moitos baixos que se prolongan mar adentro. Lembremos que aquí naufragou, entre outros, o barco de pasaxe Great Liverpool en 1846.
O que quero salientar é a imaxe subliminal de perigo. Os estranxeiros, especialmente os ingleses dominadores dos océanos e os únicos que viaxaban por pracer, tiñan moi asumido que a costa galega estaba chea de perigos, e non só da orografía, que había que navegala con moito coidado, mesmo chegaron a pensar en invadirnos. Neste contexto é no que temos que situar esta postal, e neste contexto é, tamén, onde nace a imaxe, que aínda se mantén, de que Galicia é un país moi montañoso. Visto desde o mar da Costa da Morte éo. Diversas liñas de montes precipítanse sobre a costa creando impresionantes cantís –podíamos situar aquí toda a liña de costa entre o cabo Fisterra e o da Buitra– e perigosas restingas –a costa ao norte do Vilán ou a mencionada Costa da Cabra.
Na postal vemos que o monte Pindo, totalmente descarnado, cae sobre o mar sen a penas deixar espazo para o asentamento humano, aínda que vemos as paredes que protexen e dividen as pequenas leiras e algunhas casas. Ou podemos dicir, mirando desde o mar e parafraseando o que di Pedro Ruidavets y Tudurí no seu derroteiro, de 1867, que a costa ascende desde a beira do mar cara ao interior, até converterse nunha masa granítica e escabrosa, o monte Pindo, que se recoñece pola súa cor escura e escabrosidade na que remate o seu cume, a Laxe da Moa. O branco do sinal é a imaxe metafórica que indica seguridade e confianza.