O Consello da Cultura Galega (CCG) celebrou na tarde do mércores 18 de setembro de 2024 o recital “Entender para vivir”, no que varios autores e autoras ofreceron un diálogo polifónico que combinou xornalismo, narrativa, ensaio, teatro ou poesía para nos achegar á obra de Luísa Villalta, homenaxeada este ano co Día das Letras Galegas. A presidenta do CCG, Rosario Álvarez, abriu o acto no que participaron once poetas e que parte dun libro homónimo coordinado por Dolores Vilavedra.
A obra toma o nome da pregunta hamletiana, “Entender ou vivir?”, que Luísa Villalta lanzou na súa obra Ruído e que serviu para darlle título a esta publicación. Seguindo a estrutura do libro, Vicente Araguas e Miriam Ferradáns partiron de diferentes poemas de Papagaio, obra póstuma de Luísa Villalta sobre a derruba do barrio da prostitución da súa Cidade Alta que escribiu para as fotos de Maribel Longueira.
Ademais dos quince textos hai tamén unha peza de creación artística. Trátase de Irmá Luísa, Muller Faro de longa ollada, que foi bordada á man por Ana Pillado sobre unha tea antiga gardada pola familia, sobre a que Ana realizou un acrílico. A imaxe de Ana Pillado é tamén a identidade visual do CCG en todas as actividades arredor de Luísa Villalta.
Completando a anotación no sitio web do Consello da Cultura Galega engado o meu poema:
Deseguida reproduzo as sempre interesantes e completas crónicas das xornadas desta nosa viaxe cultural, asinadas co pseudónimo A. Lavandeira e escrita por un dos viaxeiros, o xornalista Xosé Ameixeiras, delegado da edición comarcal de Carballo do xornal La Voz de Galicia. Velaquí os textos, que tamén se pode ler no orixinal premendo nas dúas seguintes ligazóns:
O Semescom desenvolve un percorrido polo norte de Alemaña e as cidades da Liga Hanseática
24 ago 2024
«Quizais volvamos a tropezar, pero alí onde me abandonastes non volverás atoparme». Esta frase é de Bertolt Brecht, nome que leva a praza onde está o hotel Leonardo de Berlín, no que os viaxeiros do Seminario de Estudos Comarcais da Costa da Morte (Semescom) pasaron o luns a primeira noite do seu percorrido polo norte de Alemaña e as cidades da Liga Hanseática. O masterbús da entidade iniciou na cidade que emerxeu dos bosques da historia a súa traxectoria pola que foi un fenómeno comercial de gran transcendencia no pasado de Europa.
A ruta comezou en Postdam. Unha minuciosa camiñada pola cidade tivo o seu centro principal no Parque Sanssouci, que foi declarado Patrimonio da Humanidade e que está considerado como o Versalles xermano. Nel hai un muíño de vento do século XVIII polo o que o seu propietario tivo un pleito co monarca prusiano e gañoullo porque os xuíces mantivéronse firmes baixo o argumento de que nos tribunais han de falar as leis e calar os reis.
Na praza Bertolt Brecht de Berlín hai unha escultura do poeta e dramaturgo e moi preto está a que foi a súa casa. Na capital xermana, os expedicionarios do Semescom pasaron dúas xornadas. O martes fixeron un detido percorrido guiado pola palentina Cristina González, que foi debullando rúa a rúa a transformación da cidade a causa do réxime nazi e da división trala Segunda Guerra Mundial.
Iniciou a súa explicación no Palacio das Bágoas, lugar fronteirizo entre a Alemaña do Leste, baixo o réxime comunista, e República Federal Alemá. Resaltou a importancia histórica e simbólica da Porta de Brandenburgo, onde no seu momento quedaron apostados os tanques rusos e americanos, fronte a fronte. A guía foi profundando nos acontecementos históricos e como se reflectiron no Berlín actual. Xa que logo houbo paradas e explicacións diante dos restos do que foi o Muro que separou á cidade durante a Guerra Fría.
Moitos dos participantes na viaxe do Semescom subiron á cúpula do Parlamento, rehabilitado por Norman Foster de acordo cun proxecto no que se reflicte a transparencia, ata o punto de que o pobo pode subir ao máis alto e debaixo están os seus representantes.
Memorial do Holocausto
Ademais de visitar os museos, o Memorial do Holocausto foi outro punto de atención, entre outros moitos, como un percorrido en barco polo río Spree. Destacaron os visitantes a importancia que lle dan na capital xermana á presenza de árbores. De feito está rodeada de bosques. Diante da Praza Bebel, onde os nazis iniciaron a queima de libros, Cristina González lembrou a frase premonitoria de Henrich Heine que máis dun século antes dicía que «aí onde se queiman libros acaban queimando seres humanos».
A viaxe do Semescom está dirixida polo seu presidente Xosé María Lema, quen tamén aporta os datos históricos, mentres que a organización e a guía corre a cargo de Chus Barbeira, e Pablo Bustelo, de Compostela Bus, é o responsable da viaxe, ao tempo que o cadro sanitario corresponde a Xan Fernández Garrido.
Mentres que o autobús fai quilómetros sucédense as achegas científicas e culturais. Á marxe das introducións de cuestións de historia e arte por parte de Lema Suárez, xa interviron o profesor carballés Antón Losada, quen fixo unha inmersión na xeografía dos territorios a percorrer: unha planicie con ríos moi caudalosos. É esta unha terra modelada por glaciares. As linguas de xeo deixaron mareas de grava e area. Son terreos probes, en xeral. Carballos, bidueiros ou faias son as principais árbores de seu.
Na viaxe cara Stralsund, Lema Suárez explicou a historia da Liga Hanseática, que se mantivo activa entre os séculos XIII e XV. Foi unha especie de mercado común de varias cidades medievais, varias delas incluídas no itinerario. Aínda actualmente se fala da súa resurreción.
Continuou nesta sucesións de intervencións do masterbus Xela Cid, que converteu a súa disertación na recreación da visión dunha aguia real sobre o Berlín e demais lugares do percorrido. Resaltou a presenza dos bosques na capital alemá. Unha cidade que vive a outro ritmo porque está deseñada para o goce humano. O sangue da historia deixou unha urbe na que se pode vivir con liberdade, con 600 quilómetros de carrís bici e 25 de sendeiros, tres millóns de bicicletas y só un millón de autos e máis de 500.000 árbores.
Pola súa banda, Rosa García Vilariño falou de Margot Sponer, unha muller alemá que en 1935 leu a súa tese sobre Documentos Antigos de Galicia. Foi unha das pioneiras dos estudos galegos no mundo. Esta lingüista foi profesora da Universidade Humboldt de Berlín e mantivo unha estreita relación cos membros da Xeración Nós, especialmente con Vicente Risco. En 1926 estivo en terras galegas, que percorreu a cabalo. A súa presenza foi obxecto de reseñas na prensa local da época. Foi depurada polo réxime nazi no 1942. No ano 45, recibiu a visita da Gestapo no seu domicilio e nunca máis se volveu a saber dela.
García Vilariño tamén comentou as visitas que persoeiros da cultura galega fixeron a Alemaña naquel tempo. Algúns deles foron Vicente Risco, Lois Tobío ou José Canedo e o mesmo Castelao, este en 1921.
Xosé María Lema completou esta información con outros alemáns que tamén traballaron pola lingua galega, como Dieter Kremer, que actualmente é membro correspondente da Real Academia Galega.
A parada en Stralsund (na beira do Báltico), patrimonio da Unesco polo recoñecemento á súa boa reconstrución trala destrución da Segunda Guerra Mundial, deixou moita satisfacción entre os viaxeiros, ao igual que a estancia en Rostock, a cidade onde os nazis estableceron a fabricación de avións militares. O seu casco antigo, rodeado por parte da súa muralla, fai agradecida a visita. Algúns incluso subiron a torre da igrexa de San Pedro.
A viaxe rematará o día 27 despois deste intenso mergullo no pasado da Liga Hanseática, a comunidade económica europea do Medievo.
O Semescom, de periplo por Alemaña. Rematou o percorrido polas cidades da Liga Hanseática, que tiña como patrón a Santiago
29 ago 2024
«Unha viaxe mídese en amigos, non en millas», dixo un día un tal Tim Cahill. A amizade tal vez sexa o valor máis profundo dos viaxeiros do Seminario de Estudos Comarcais da Costa da Morte(Semescom), que o martes rematou o seu percorrido por Berlín a as cidades da Liga Hanseática do norte de Alemaña. O que se pode considerar como a precursora na Idade Media da actual Comunidade Económica Europea ten un vencello simbólico con Galicia e Santiago, o patrón daquela organización.
Precisamente neste aspecto profundou Pablo Sanmartín nas charlas do masterbús do Semescom, as pegadas xacobeas no país alemán, «clave para o Camiño de Santiago», dixo o secretario da Rula. É o segundo lugar de orixe de peregrinos estranxeiros a Compostela con espazos de culto xa dende o século IX, con puntos de inicio de peregrinacións e de aloxamento para os camiñantes. Falou Sanmartín das institucións máis antigas ao respecto e comentou que hoxe hai máis de 50 rutas que saen deste país cara Santiago e Fisterra. Citou camiñantes históricos, como o monxe Hermann Künig von Vach (1499) ou Arnold von Harff de Colonia, que chegou a cabalo a Xerusalén, logo a Compostela e, como non, á vila fisterrá, entre 1496 e 1499. Foi asaltado por bandoleiros e morreron dous dous seus acompañantes.
No percorrido do Semescom estaban incluídas moitas igrexas que teñen como patrón a Santiago. A ruta máis tradicional comenza en Hamburgo, unha das cidades de parada do masterbus, e pasa por Bremen e Münster, tamén coñecidas neste periplo. Á «Raíña da Hansa», a cidade de Lubeca, Lema Suárez cualificouna como A cidade das sete torres, a Porta do norte de Europa. Ademais das dúas torres (Porta de Holsten) que dan a benvida ao visitante, os viaxeiros viron as casas de tres premios Nobel, Willy Brandt, Tomas Mann e Günter Grass. Pasearon polos xardíns a beira do río e gozaron dunha urbe que é Patrimonio da Humanidade.
Cada unha das paradas foi andada con intensidade. Algúns dos membros da comitiva chegaron a camiñar 150 quilómetros nos nove días de desprazamento. Mentres, no bus, o ornitólogo Xosé Manuel Penas Patiño explicou as diferenzas entre os corvos hanseáticos e os galegos e relacionou a viaxe por cidades dos mares do norte coa caza de baleas en Galicia, unha actividade que deu vida a moitas vilas galegas e da Costa da Morte, como Caión, Malpica, Laxe ou Cee. Defendeu que nestes concellos, o cetáceo debería estar presente nos escudos municipais, como no da Laracha.
Pola súa banda,Miro Villar deu conta dun poema escrito en alemán por Vicente Risco e Otero Pedrayo que o xeólogo Juan Ramón Vidal Romaní descubriu entre o legado de Isidro Parga Pondal, a quen lle era dedicada a composición con ocasión dunha xeira do Seminario de Estudos Galegos pola Costa da Morte e en concreto a subida ao Pindo no 1936. Gran parte do material desta investigación foi destruído tralo golpe de Estado. Miro tamén abundou no percorrido que os membros do Seminario de Estudos Galego fixeran naquel entón polas comarcas do Fisterra. Sobre todo quedaron fascinados polas altas cumes, «veciñas do ceo» do olimpo celta.
Lema profundou, asemade, nos persoeiros e científicos alemáns que dedicaron traballos a Galicia. Citou, entre outros, a George e Vera Leisner, que realizaron investigacións en megálitos e descubriron as pinturas de Pedra Cuberta. Rosa García Vilariño completou a súa intervención coas traducións e versións feitas por autores do alemán ao galego. Traballos como os de O Tío Marcos da Portela, Carré Aldao, Xohán Vicente Viqueira ou Amor Ruibal, entre outros. O escritor Pepe Carballude, un ano máis, converteu os seus coñecementos en latín nunha disertación amena sobre expresións clásicas e cultas usadas habitualmente, unhas veces de forma correcta e outras non, e acompañadas de anécdotas. Despois tocou percorrer Hamburgo, o segundo porto comercial máis importante de Europa, e a cidade das mil pontes ou a Venecia do Norte. Houbo quen paseou en barco polo lago Alster. O Concello, a cidade dos almacéns, a rúa Deichestrasse ou a Filarmónica foron algunhas das paradas realizadas.
De camiño á Roma do Norte, Bremen, Manuel Chouza contou dunha forma amena a vida e obra de Alexander Humboldt (1769-1859), xeógrafo, astrónomo, humanista, naturalista e explorador que gastou a súa fortuna en investigar e na ciencia. Actualmente a Universidade de Berlín leva o seu nome. En Bremen, a expedición do Semescom entregouse ao mundo literario dos irmáns Grimm. É unha cidade que semella de conto, chea de encantos, e na que se respira historia e arte a cada paso. E na praza principal, rodeada de edificios cargados de adobíos arquitectónicos, a escultura de Rolando, Patrimonio da Humanidade. O que non esquecerán algúns membros da expedición son as oito momias expostas nun dos museos da catedral.
A viaxe torna á súa fin, pero, de camiño a Münster, Xela Cid aínda ten azos para dar conta do Caso Sambre, a historia provocada por un violador en serie en Namur, outra cidade visitada. Un home que chegou a violentar a máis de 60 mulleres durante trinta anos e que a policía non foi quen de resolver a investigación ata o ano 2018. Colonia foi a última gran cidade alemá percorrida. Algúns subiron os 533 chanzos da torre da súa catedral, de 157 metros de altura.
Houbo despedida. Xan Fernández Carrera loou o traballo feito polos organizadores, Xosé María Lema e Chus Barbeira, e o responsable da viaxe, Pablo Bustelo, de Compostela Bus, así como as achegas de Antón Losada, Penas Patiño, Xela Cid, Rosa García Vilariño, Pepe Carballude, Miro Villar, Pablo Sanmartín, Manuel Chouza, Emilio Roca e a atención médica de Fernández Garrido. Santiago, que era o patrón da Liga Hanseática, foi o martes pola tarde o punto de parada da xeira do Semescom deste ano.
No último número, 242 (abril, maio e xuño do 2024) de Grial. Revista Galega de Cultura, que desde hai días xa anda polas librarías, e tamén se pode adquirir desde a propia páxina da Editorial Galaxia, asino na habitual sección intitulada «O espello das letras» un artigo intitulado «Reivindicación dun legado poético da Costa da Morte», unha recensión da Antoloxía Poética. Enrique Labarta Pose, en edición literaria dos filólogos Xosé María Rei Lema e Xosé Manuel Varela Varela.
Este número 242 centra os seus contidos monográficos no tema «Unha Galecia Magna?», baixo a coordinación do historiador Ramón Villares, quen tamén asina o texto introdutorio coa epígrafe «A Eurorrexión, unha Galecia Magna?» e ao que seguen os artigos de Luís Domínguez Castro «Dúas rexións europeas, unha Eurorrexión atlántica»; de Inês Gusman «Norte de Portugal: territorio, nome e identidade»; de Enrique Sáez «As pontes con Portugal impulsan Galiza» e Brais Suárez pecha este monográfico coa entrevista «Conversa con António Cunha. As relacións económicas entre Galiza e o Norte de Portugal: obxectivo común».
Na sección «Temas do noso tempo» Marcos Lorenzo asina o artigo «A xestión cultural como espazo académico e profesional».
Deseguida na sección «Ciencia e Técnica» a investigadora Sonia Villapol asina o texto «Catro anos de pandemia».
A sección de «Historia e memoria» inclúe un texto de Manuel Puga Pereira intitulado «As orixes de Zeltia», ao que lle seguen, na sección «Documentos» os traballos de Carlos Loureiro Rodríguez «Anisia Miranda. Galeguismo de seu. Carta de Anisia Miranda a Manuel García Barros» e «A foto do Seminario que nunca se fixo. Dúas imaxes e unha fake» da autoría de María Jesús Fortes Alén.
Neste novo número, as páxinas de «Creación» achegan a colaboración de Abel Tomé cun fragmento da súa novela A noite do oso e varios poemas de Biscoito de laranxa, de Daniel Chapela.
As habituais recensións literarias da sección «O espello das letras» complétanse cos artigos de Xosé María Álvarez Cáccamo «Só de noite calan os paxaros. Palabras para a convalecencia de Baldo Ramos»; recupérase o texto de Luísa Villalta «Da épica ao publicismo» e péchase cos artigos de Marcos Bagno «Dos mitos às promessas: origens e destinos do português» e «Poemas retirados de Calados esconxuros», que asina Camiño Noia.
A maiores na sección «Crónica» aparece o texto «Carta de Compostela. A distancia do regreso», da autoría de Abraham Pérez.
Pechan o volume a sección «Literatura infantil e xuvenil» onde Miguel Alonso Diz escribe sobre «Trinta e cinco anos de Literatura Infantil e Xuvenil en Galicia» e por último a sección de «Música» co texto «Máis alá da saudade. A música de salón en errol (1877-1936)» que asina Sergio Rodríguez Gutiérrez.
Velaquí o contido da miña colaboración neste número:
Reivindicación dun legado poético da Costa da Morte
Esta compilación nace co obxectivo de reivindicar a obra poética de Enrique Labarta Pose (Baio, Zas, 1863 – Barcelona, 1925), quen fora académico correspondente da RAG e autor dunha cumprida obra literaria en galego e en castelán que se viu fanada polo seu tráxico óbito por mor das graves feridas ocasionadas nun accidente ferroviario na localidade barcelonesa de Les Planes.
Os filólogos Xosé María Rei Lema e Xosé Manuel Varela Varela fan parte da Comisión Labarta Pose Pro Letras Galegas, que preside o físico Jorge Mira Pérez, tamén baiés e tamén membro correspondente da RAG, e todos tres teñen analizado en diversos artigos e estudos as achegas literarias labartianas, nomeadamente Varela Varela que publicou nunha edición filolóxica a Obra completa de Enrique Labarta Pose (Edinosa, 1995), froito da súa exhaustiva Tese de Licenciatura, e os seus Contos (Galaxia, 1996) en coedición literaria con Xosé María Lema Suárez.
A proposta para un Día das Letras Galegas alicérzase no feito de que antes foron lembradas as obras literarias de autores do XIX, desde Rosalía (1963), Pondal (1965), Curros (1967) Francisco Añón (1966), Marcial Valladares (1970), Lamas Carvajal (1972), Manuel Lago González (1973), Xoán Manuel Pintos (1975), Antonio López Ferreiro (1978) e até Manuel Leiras Pulpeiro (1983), mais ningunha outra nos últimos corenta anos.
Rei Lema e Varela Varela realizan unha significativa escolla da poesía da poesía labartiana pois editan 40 poemas na nosa lingua e tan só deixan fóra oito poemas galegos quer pola súa considerable extensión quer polo seu carácter circunstancial. No “Limiar” ofrecen unha precisa síntese dos seus principais datos bio-bibliográficos, na que tan só se bota en falta unha explicación para o parágrafo “Os anos máis infecundos de Labarta son os que van de 1908 a 1917”. Cales puideron ser as razóns para o silencio dun escritor tan prolífico na altura no xornalismo literario e na poesía, mais tamén na dramaturxia e na narrativa?
Deseguido os editores debrúzanse sobre “A poesía galega de Labarta Pose”, que procede dos seus libros Bálsamo de Fierabrás e Millo miúdo, deste en maior medida, mais tamén engaden outros textos que se rescatan da prensa da época, revistas e xornais que as máis das veces tiveron o escritor de Baio como director ou fundador da cabeceira.
E ao abordaren a temática tratan de combater, de maneira convincente, contra a estreita catalogación como “poeta humorístico” que recibiu na crítica contemporánea. Salientan de primeiras que cando menos quince dos poemas compilados foran premiados en certames e que todos eses textos adoitaban estar inspirados pola propia temática das bases, un amplo espectro que vai desde a poesía amorosa até a costumista, mais nos que tamén hai moito de autorreferencialidade como sucede nun dos seus poemas máis coñecidos “A festa da patrona de Tabeirón”, topónimo que é trasunto da súa vila natal.
Alén de textos que poetizan personaxes recoñecibles da época, entre os que destacan sen dúbida os intitulados “Ó Padre Feixoo” e “Morreu o poeta!”, in memoriam de Curros, ou espazos que habitou, como a cidade do Lérez no seu “Canto a Pontevedra”, poñamos por caso, están outras composicións que o singularizan como precursor de temas nunca antes tratados na nosa literatura, velaí a animalista “Revista dunha corrida ¿de touros? na vila de Noia feita por un labrego” ou o seu longo poema “Defensa das mulleres” que os editores desbotan pola súa extensión, aínda que recollen un fragmento en “A irmán da caridade”.
Por parte a defensa da lingua galega acada o seu cumio nun poema “Non falés o gallego!” que ofrece unha lectura sociolingüística do uso do idioma en ámbitos urbanos ben interesante, na liña daqueloutros versos coñecidos de Eduardo Pondal. O poema, aparecido na portada do xornal coruñés El Ideal Gallego, está imbuído das relacións que estableceu co catalanismo nos seus anos barceloneses.
Finalmente os editores analizan o seu oficio de notable versificador ao salientaren o dominio métrico e a preponderancia das formas populares mais tamén con abondosos exemplos de poesía de xinea máis culta. Detéñense nas diferentes voces poéticas das que fai uso e conclúen que a súa lingua non é tan depurada, como pode ser o rexistro pondaliano, mais é rica en léxico e fraseoloxía dialectais da área fisterrá.
E a lectura dos versos de Enrique Labarta Pose permite constatar e ratificar que esta recuperación da súa poesía para ser divulgada é digna de loanza e que con esta nova ollada supera as estreitas lindes da “poesía humorística” na que se encerrou desde a historia da nosa literatura, moito máis benévola coa “autenticidade”, como a cualificou Carballo Calero, dos seus contos.
Secasí, teña en consideración ou non a Academia a obra de Labarta Pose, esta edición divulgativa que contou coa axuda na edición do Concello de Zas, moi activo na memoria do seu fillo predilecto, vai ser unha oportunidade extraordinaria de achegármonos a un autor pouco coñecido na actualidade, inmensamente recoñecido na súa época, do que en poucos meses vaise conmemorar o centenario do seu pasamento e que, con excelente criterio, Galaxia inclúe na súa colección Letras Galegas Clásicos despois de Rosalía, Cabanillas, Añón, Leiras Pulpeiro, García Barros e Murguía.
A Biblioteca do Consello da Cultura Galega acolleu esta mañá do 17 de xullo o lanzamento de tres novas obras relacionadas coa emigración galega. Unha delas é a edición facsimilar de Estebo, de Xosé Lesta Meis, co estudo introdutorio “Unha voz crítica da emigración galega a Cuba” da miña autoría, dentro da colección Clásicos da Emigración.
A obra está dispoñibilizada para libre descarga nesta ligazón.
O CCG presenta tres obras que recuperan a memoria e os debates da emigración galega en diferentes etapas históricas
17/7/2024
O Consello da Cultura Galega presentou esta mañá tres novas publicacións sobre a emigración galega. Dúas delas corresponden á colección Clásicos da Emigración: Estebo, de Xosé Lesta Meis e Verdades como puños y consideraciones, de Justo Taladrid. No acto tamén se presentou o catálogo da exposición As xeracións do Montserrat. Memoria emocional da emigración galega ao Reino Unido. Na presentación participaron Rosario Álvarez, presidenta do Consello da Cultura Galega, Antonio Rodríguez Miranda, secretario xeral de Emigración da Xunta de Galicia, Miro Villar, autor do estudo introdutorio da obra Estebo de Xosé Lesta Meis, Emilio Xosé Ínsua, autor do traballo de contexto de Verdades como puños y consideraciones de Justo Taladrid. Pola súa banda, Pepe Barro presentou o catálogo da exposición As xeracións do Montserrat.
Estebo, de Xosé Lesta Meis, publicada por vez primeira na Coruña en 1927, é considerada a “contribución literaria máis importante” deste autor nacido en Oza, e “unha obra fundamental para achegármonos ao contexto do mundo rural na época da masiva emigración a Cuba”. Lesta Meis empregou para esta obra de ficción a súa propia experiencia da emigración, polo cal a novela ten moito de autobiografía ficcionada do propio autor. Para Miro Villar, autor do estudo introdutorio, Xosé Francisco Lesta Meis estaba no cumio “dos escritores da promoción das Irmandades da Fala”. Para Villar, Estebo é unha “novela-documento” que segue a ser “fundamental para achegármonos ao contexto do mundo rural”.
Pola súa banda, Verdades como puños y consideraciones. Mis servicios al distrito de Vivero (1935) de Justo Taladrid introdúcenos no debate público ao redor do papel dos emigrantes nos equipamentos educativos. “Constitúe un libelo polémico no que o autor intentou xustificar a súa propia conduta, que moitos sectores sociais e institucionais xulgaron obstruccionista no proceso de consecución dun novo grupo escolar para Viveiro”, explica o historiador Emilio Xosé Insua López, que no texto inicial adéntrase nas redes sociais, políticas e persoais do Viveiro dos anos 20 e 30, como un exemplo da sociedade galega do seu tempo e os conflitos ideolóxicos e sociais da altura.
Ámbalas dúas publicacións pertencen á colección Clásicos da Emigración, un liña de publicacións que busca ofrecer “unha escolma das obras que contribúen a coñecer e valorar a historia da emigración galega desde diversas perspectivas”, rescatando textos de diferentes formatos durante as décadas de maior impacto migratorio.
A presentación tamén incluíu o catálogo da exposición As xeracións do Montserrat. Memoria emocional da emigración galega ao Reino Unido, a exposición promovida polo Consello da Cultura Galega co comisariado do escritor e xornalista Xesús Fraga e o deseño expositivo de Pepe Barro, quen tamén é o autor do deseño do catálogo impreso. A exposición detíñase nunha das emigracións galegas máis descoñecidas para o gran público, como é o caso da dirixida, na segunda metade do século XX, ao Reino Unido.
(Na imaxe, de esquerda a dereita, Emilio Xosé Ínsua; Antonio Rodríguez Miranda, secretario xeral de Emigración da Xunta de Galicia; Rosario Álvarez, presidenta do Consello da Cultura Galega e eu propio como autor do estudo introdutorio da obra Estebo de Xosé Lesta Meis)
Anda xa por algunhas librarías do País e tamén se pode adquirir no sitio web de Tempo Galiza Editora a antoloxía de solidariedade Cantos de dor e liberdade, á que contribuín co meu poema inédito até hoxe «Gaza on fire / Xenocidio televisado». Deseguida reproduzo a nota de presentación editorial, a listaxe de poetas e ilustradores/as e finalmente o meu poema.
Este libro, que reúne 42 poemas e 12 ilustracións, quere ser máis unha expresión da inmensa solidariedade galega co pobo palestino. Do mesmo modo que millares de persoas saen ás rúas da Galiza en protesta polo xenocidio que o sionismo está a cometer en Gaza, poetas e artistas alzan aquí as súas voces e as súas mans para deixar constancia da dor e da rabia por tanto crime e tanta infamia, mais tamén da esperanza dun futuro de Paz e Liberdade en toda a terra da Palestina.
Pondal, Martelo e López Abente subiron de novo aos Penedos
Xela Cid
O Semescom levou a cabo un percorrido literario polo museo pétreo de Pasarela
08 jun 2024
Iniciando o mes de xuño, o domingo día 2 e organizado polo Seminario de Estudos Comarcais da Costa da Morte (Semescom), fíxose un Roteiro Literario, guiado polo poeta e profesor de Lingua e Literatura GalegaMiro Villar, pola Paisaxe Protexida dos Penedos de Pasarela e Traba. O día presentouse solleiro cun chisco de nordés apto para a andaina. O solo seco e limpo, recén rozado, axudou a gozar do camiño e moverse con facilidade para descubrir, por primeira vez para algúns, ou redescubrir novas «pedras» para outros que xa estiveron máis veces neste macizo pétreo.
Ás dez e media da mañá un nutrido grupo de persoas, socios do Semescom uns e achegados outros, que quixeron partillar este percorrido, xuntáronse na praciña de Pasarela, onde está a casa escola Labarta Pose. Aquí comezou Miro Villar coa lectura dos primeiros textos literarios e o historiador de Bamiro e presidente do Seminario, Xosé María Lema, deu conta do que foi a Sociedade Agraria e Cultural Hijos del Partido de Corcubión e da figura de Labarta Pose.
A partir de aquí, cada quen, cunha guía feita para a ocasión e moi traballada, avanzou entre piñeiros e rochas facendo pequenas paradas onde Miro ía lendo e debullando os textos seleccionados dos moitos escritores que fixeron loas desta cidade encantada. Era o obxectivo fundamental nesta ocasión. Camiñar con Eduardo Pondal, Máximo Leyes, Martelo Paumán, Victorino Abente, Gonzalo López Abente, Xosé Collazo, Antón Zapata, Otero Pedrayo, Xelucho Abella, Manuel Rivas, Pérez Parallé, Rei Núñez, Pérez Alberti e Alberto Lema.
Parada obrigada na canteira para constatar como no ano 1997, primeiro, e logo no 2006 se perpetrou un atentado xeolóxico que de seguir adiante destruiría este lugar. Quedaron as pegadas da fazaña de dúas empresas que quixeron explotar este espazo máxico. Aquí están dous Penedos senlleiros, a pedra da Cachucha e a do Barco. O espazo entre elas é unha praza natural, reivindicativa, onde rematou no 2006 a marcha pola Salvación dos Penedos que levarían a súa protección o 11 de Decembro do 2008.
A partir deste punto serían as potentes palabras xeolóxicas como complexo pétreo, granítico, biotítico, magmático, plutónico, oroxénico e paleozoico referidas a este macizo que vai dende Laxe, ao longo da serra da Pena Forcada ata o Vilán, as que se mesturaron coa dozura literaria. Os biólogos presentes descifraron o seu significado e lembraron o proceso de formación deste enclave que durou uns 300 millóns de anos. A configuración xeolóxica de Galicia así como os Penedos de Traba xa estaban aquí, como agora, só que algo máis desgastados que hai 23 millóns de anos. É o milagre dos procesos xeolóxicos. O mundo da pías, Cacholas, torres, rochas castelo, bloques, acanaladuras entre outras, mais non son unha fantasía son formas xeolóxicas reais.
Paxaros, flora e fauna
Un alto para comer algo a carón da pedra multiforme onde outros socios falaron de paxaros, de flora, de fauna e dos endemismos desta zona. Un saber compartido que conforta.
Con forzas renovadas había que chegar aos cumes máis altos. A Galla da Pena Forcada con 300 metros de altitude é o máis elevado da serra dende onde se ve o val de Vimianzo e as casas de Pasarela. Un esforzo engadido, para os que puideron, foi a subida ata o alto da Torre da Moa, o segundo cume con 244 metros. As vistas sobre o val de Traba son indescritibles.
Mentres todos gozabamos deste museo pétreo de seres xigantes, Emilio Roca tomou o traballo de deixar testemuña gráfica do acontecemento.
A tarde vai devalando. Volvemos a Pasarela. Foi un acto máis dos moitos celebrados para seguir avanzando na protección dos espazos naturais en xeral e deste en particular. Só coñecendo os Penedos e camiñando ao seu carón se chega a amalos e defendelos. Son duros pero á vez vulnerables.
Xa o dicía Ortega e Gasset: «A paisaxe é pedagoxía / as malas paisaxes,/ as estragadas/ fannos peores».
No último número, 241 (xaneiro, febreiro e marzo do 2024) de Grial. Revista Galega de Cultura, que desde hai días xa anda polas librarías, e tamén se pode adquirir desde a propia páxina da Editorial Galaxia, asino na habitual sección intitulada «O espello das letras» un artigo intitulado «Buguinas poéticas en Fisterra», unha antoloxía de mulleres poetas que cantaron a Fisterra en edición literaria de Alexandre Nerium.
Este número 241 centra os seus contidos monográficos no tema «Luísa Villalta. A poeta da Cidade Alta», baixo a coordinación de Xosé Domínguez Dono, quen tamén asina o texto introdutorio coa epígrafe «Os ollos limpos da sibila» e ao que seguen os artigos de Armando Requeixo «Rota ao interior de Luísa Villalta»; de Tamara Andrés «Un percorrido cíclico pola poesía vital de Luísa Villalta (1985-2004)»; de Inma Otero Varela «Luísa Villalta, tamén narradora»; «O teatro de Luísa Villalta: unha paixón desvelada» que asina Alexandrina Fernández Otero; Manuel Naveira Fuentes o artigo «O canto das mus(ic)as» e César Morán pecha este monográfico con «Do pensamento musical e poético em Luísa Villalta».
Na sección «Temas do noso tempo» Manuel Anxo Fortes asina o artigo «Israel non é unha democracia».
A sección de «Historia e memoria» inclúe un texto de Xabier Brisset intitulado «Regoela das xentes libres. Intrahistoria dunha das freguesías dos fuxidos», ao que lle segue, na sección «Documentos» o traballo de Henrique Monteagudo «Manuel Rodrigues Lapa na inauguración da Penzol. Un texto inédoto (1963)».
Neste novo número, as páxinas de «Creación» achegan a colaboración de Paula Carballeira cun fragmento da súa obra teatral Ubasute e varios poemas de Dakota, de Masha Álvarez.
As habituais recensións literarias da sección «O espello das letras» complétanse cos artigos de Xurxo Martínez González «Un ano despois do centenario da morte de Murguía. Notas ao pé do rexurdimento»; de Xosé María Rei Lema sobre «Feminismo e animalismo en Enrique Labarta Pose» e péchase co texto de Xosé Manuel Dasilva sobre «A esmorga, traducida para Portugal».
A maiores na sección «Crónica» aparece o texto «Carta do Xapón. Respecto polo pasado, aposta polo futuro», da autoría de Xesús Abalo.
A seguir na sección «Feminismos» Andreia Lívia de Jesus Leão escribe sobre «A violencia contra as mulleres negras e empobrecidas na literatura contemporánea afrobrasileira».
Pechan o volume a sección «Debates» onde Manuel Barreiro Rozados escribe sobre «Tautotelevisión, o modelo que define o monopolio da televisión pública galega. Entre a censura e a hiperrealidade» e por último a sección de «Música» co texto «Muller e tradición. De Leilía a Tanxugueiras» que asina Fernando Fernández Rego.
Velaquí o contido da miña colaboración neste número:
Non ten acougo o poeta fisterrán Alexandre Nerium na súa angueira de xuntar textos poéticos que fosen inspirados polo topónimo Fisterra, quer sobre o noso territorio e na nosa lingua quer sobre outras fisterras posibles e noutras linguas. Continúa agora o camiño encetado na compilación Ara do mar. Poesía a Fisterra (Madrid: Eneida, 2021) onde as referencias alusivas a este espazo simbólico ocupaban case cincocentas páxinas de poemas escritos en galego, portugués, castelán, catalán, eúscaro, inglés, francés, italiano, alemán e maltés.
Desta volta compilou as voces de muller magnetizadas polas diversas Fins da Terra e de maneira singular pola nosa atlántica Fisterra. Na brevísima páxina limiar o poeta, que quere agochar a súa humildade mesmo na sinatura A. N., para amplificar a importancia desas voces femininas afirma que o traballo é “unha homenaxe á muller, a muller pesca, aquela do traballo silenciado, e a da muller da escrita, farol que dende sempre guía o mundo”.
Se no anterior volume os criterios de edición agrupaban os textos por linguas, nesta ocasión cambia e xa se opta, con excelente parecer na nosa opinión, pola orde cronolóxica do ano de nacemento das poetas. E se daquela o primeiro texto estaba datado en 1697, agora todos fan parte da poesía moderna e contemporánea.
Nesta ocasión, enmarcadas por dúas citas de dous fragmentos narrativos que nomean Fisterra, unha de La hija del mar de Rosalía de Castro e outra de O calor das coisas de Nélida Piñón, a listaxe de 80 autoras empeza no poema “A súa verba” que Pura Vázquez (1918-2006) dedicara a D. Ramón Otero Pedrayo e remata con “Orquídeas violetas” de Natalia Lema Otero (1999).
Obviamente a literatura e a lingua máis representada é a da nosa nación atlántica con 37 poetas de diferentes xeracións aínda que con ese salto que vai desde as poetas Pura Vázquez, Luz Pozo Garza, María do Carme Kruckenberg e Xohana Torres até Marilar Aleixandre e Marica Campo que anobelan con elas para daren paso a unha nutrida representación de autoras das promocións dos oitenta, noventa e das primeiras décadas deste novo século. A todas elas cómpre engadirlles a poeta brasileira Bernadete Bruto e a portuguesa Cristina Néry.
As outras linguas aparecen sempre en coidadas versións bilingües que achegan para a nosa lectura o texto orixinal e a súa versión galega. Por orde de representación de primeiras estaría o castelán con 16 poemas de María Cinta Montagut, a cubana Lourdes Gil, a chilena Myriam Díaz-Diocaretz, Ángeles Mora, Concha García, Blanca Andreu, Teresa Gómez, Victoria Carande Herrero, a venezolana Astrid Lander, a paraguaia Elina Pereira Olmedo, as costarriqueñas Luz Mary Arias Alpízar e María José Quesada Chaves, Daniela Bartolomé Moro, Lucía Echebarría, Karmele Jaio Eiguren e a peruana Gabriela Wiener.
Sorprende moito o fascinio de Fisterra para as poetas en éuscaro, que suman 11 e ás que se lle poderían engadir outras da mesma orixe que escolleron o castelán ou o francés na súa escrita, na lingua vasca soan aquí os versos de Mari Luz Esteban, Itxaro Borda, Amaia Iturbide, Tere Irastortza, Miren Agur Meabe, Aitzane Galardi, Goizalde Landabaso, Idurre Eskisabel, Castillo Suárez, Sonia González e Itziar Ugarte Irizar.
Sete son as poetas en lingua inglesa, as norteamericanas Sylvia Plath e Kathleen March, a inglesa Julia Casterton, a escocesa Carol Ann Duffy, as irlandesas Eiléan Ní Chuilleanáin e Lorna Shaughnessy, a singapurense Alannah Hopkin, quen escribiu o seu poema “Kilometre zero” despois de rematar o Camiño en setembro de 2018, e por último a canadense Anne Carson, da que se publica un fragmento do poemario Antropoloxía da auga (Chan da Pólvora, 2023), tamén escrito como experiencia espiritual e reflexiva co Camiño e do que non se cita, por esquecemento, que foi traducido polo poeta Jesús Castro Yáñez.
Están representadas por outras dúas composicións o catalán, con versos das baleares Antònia Vicens e Margalida Pons Jaume; a literatura en lingua francesa, unha da poeta bretoa Marie-Josée Christien, que ten de seu outra atlántica Fisterra (Penn-ar-Bed en bretón) e a outra Aurelia Arkotxa, quen malia nacer en Iparralde non usa o éuscaro neste texto, e aínda outras dúas en alemán, a xa galega Úrsula Heinze de Lorenzo e Marion Eisenberger. Finalmente en sueco o poema que Helena Eriksson titulou no orixinal co topónimo galego “Fisterra” e que tamén foi froito, coma moitos outros dos compilados, da experiencia persoal no final do Camiño.
Alén do propio compilador, que anosou todos os poemas orixinais en castelán e as versións interpostas do éuscaro, varias persoas colaboraron na versión dos textos, moitos deles nunca traducidos ao noso idioma, así como se indica na anotación final Consuelo García Devesa, Yolanda López, Victoria Carande Herrero, David Miranda e Phil Davies traduciron do inglés, Carolin Bunke e Alberto de Frutos ou a propia Úrsula Heinze de Lorenzo desde o alemán, Emilio Araúxo do francés (tamén o poema da autora sueca) e Xesús González Gómez do catalán.
Pechan o volume dúas esclarecedoras contornas asinadas polas poetas Eva Veiga co título “Espellos de luz” e Rosalía Fernández Rial “Letras paxaro, palabra abisal”, quen reivindican con acerto as marcas do ecofeminismo que agroma na escrita e na posterior lectura desta antoloxía.
Máis unha vez o poeta fisterrán Alexandre Nerium foi quen de xuntar outro magnífico crisol de linguas e poéticas na adoración polas Fisterras, unhas máis simbólicas outras máis vivenciais, moitas delas a arrequentaren o noso patrimonio material e inmaterial, como xa antes na Ara do mar.
Como ben sinala a poeta de Cork, Eiléan Ní Chuilleanáin. “The word that is: Ends. / Land’s end. / The end. / Finis. Finis huius libri. / Fisterra” (“A palabra que é: Fin. / Fin da Terra. / A fin. / Finis. Finis huius libri. / Fisterra”).
Ao fío do premio “P. de Asturias de las Letras” outorgado á poeta romanesa Ana Blandiana, (pseudónimo de Otília Valeria Coman, Timisoara, 25 de Marzo de 1942) recupero esta anotación das crebas publicada o 13 de decembro de 2015.
Convidado pola poeta Yolanda Castaño, directora do ciclo, e a quen agradezo a convocatoria, mañá contra as 2o:30 horas estarei no Auditorio do Ágora coruñés para partillar unha lectura poética coa excelente poeta romanesa Ana Blandiana. Na imaxe reproduzo o díptico da xornada e deseguida a Nota de prensa que se lle enviou aos medios de comunicación. Velaquí:
A GRANDE VOZ DA ROMANÍA XUNTO A UN DOS MELLORES POETAS DA COSTA DA MORTE: ANA BLANDIANA E MIRO VILLAR
Chega a terceira e última sesión outonal de POETAS DI(N)VERSOS, un novo recital poético dentro do ciclo mensual que está a celebrar o seu sétimo ano consecutivo, e que continuará estendéndose ata xuño.
O próximo luns 14 de decembro, coma sempre ás 20:30h no Auditorio do Ágora da Coruña, un man a man de altura achegará poesía en galego e en romanés para todos e todas as interesadas. O acto durará arredor dunha hora e, aos poemas estranxeiros, seguiranos traducións ao galego realizadas expresamente pola directora do ciclo, a tamén poeta e dinamizadora cultural Yolanda Castaño. Ademais e como vén sendo habitual na alianza de POETAS DI(N)VERSOS coas librarías de barrio coruñesas, un novo establecemento de proximidade achegará ao público asistente os títulos dos convidados, ofrecendo a posibilidade de levar para casa as súas sinaturas.
Nesta sesión decembrina, os protagonistas chegan de extremos opostos de Europa, pero comparten unha mesma capacidade para tocar problemáticas colectivas, sociais e humanas sen abandonar nin por un intre o máis refinado lirismo. Trátase de Miro Villar (1965), unha das cabezas visibles do xa mítico colectivo poético “Batallón Literario da Costa da Morte”, doutor en Teoría Literaria e Literatura Comparada e profesor de lingua e literatura galegas ademais de narrador, poeta, tradutor, autor de obra infanto-xuvenil, estudoso e crítico literario. Responsable dun blog literario que fora Premio da AELG (www.crebas.gal), é un dos autores máis rigorosos da chamada “Xeración dos 90”, e un dos poucos que ten cultivado na contemporaneidade o metro clásico.
El fará parella poética coa gran dama da poesía de Romanía, Ana Blandiana. Nada en Timisoara en 1942, constitúe unha das conciencias artísticas e cívicas máis importantes de Europa do Leste, e o seu é un nome xa lendario nas Letras Romanesas. Autora de vinte e seis libros de poemas, relatos, novela e ensaio, son xa 46 obras as traducidas ata a 24 linguas distintas. Destacada opositora ao réxime de Ceaucescu, e mesmo se os seus poemas circulaban en miles de exemplares de maneira clandestina, os seus libros estiveron prohibidos no seu país dende 1959 ata 1964, e tamén en boa parte da segunda metade dos anos oitenta, polo que foi no exterior que recibiu o recoñecemento merecido. Hoxe é a pluma máis internacional do seu país e ostenta o título de Chevalier de la Legion d’Honneur da República Francesa.
Será unha lectura pública –aberta e gratuíta– de poemas en galego e romanés capaz de cativar a propios e estraños, e na que a Concellería de Culturas da Coruña segue apostando por un xénero aparentemente minoritario pero cargado de emoción e conexión co público. POETAS DI(N)VERSOS ronda o centenar de persoas de público de xeito mensual, e acadara o Premio da Crítica Galicia á mellor Iniciativa Cultural de 2014.
E velaquí a tradución ao galego dun poema de Ana Blandiana:
Igrexas fechadas
Igrexas fechadas como casas cuxos donos partiron sen dicir por canto tempo nin deixar enderezo ningún. Corren tranvías e bicicletas pola cidade arriba e abaixo. Berros, bucinas, os habitantes apresurados compran e venden, compran e venden, comen de pé e, moi de cando en vez, sentan a tomar café nunha terraza a carón dunha catedral do século XI á que miran sen ver porque andan a falar por teléfono e nin se lles ocorre preguntar quen foi que viviu algún día, hai moito tempo, nunha casa tan grande.
O Consello da Cultura Galega vén de dispoñibilizar para libre descarga a obra Luísa Villalta: entender para vivir, con coordinación literaria da profesora e crítica literaria Dolores Vilavedra,coa que a entidade contribúe á celebración da figura homenaxeada nesta edición do Día das Letras Galegas, e na que me honra participar co poema “Díptico con Luísa” que dialoga con versos do seu primeiro libro Música reservada (Edicións do Castro: 1991).
Velaquí a publicación, á que se pode acceder libremente nesta ligazón:
Eis a presentación que se publica na devandita páxina:
Luísa Villalta: entender para vivir é a obra coa que o Consello da Cultura Galega (CCG) contribúe á celebración da figura homenaxeada nesta edición do Día das Letras Galegas. A presidenta do CCG, Rosario Álvarez, presentou esta publicación, que “naceu como un espazo para o diálogo entre a obra de Luísa e un monllo selecto de persoas que, sendo referentes no sistema cultural galego, mantiveron en vida vínculos coa autora e a súa obra”. Pola súa parte, Dolores Vilavedra, coordinadora do volume, destacou que son unha colección de textos que “amosan ben a natureza intrinsecamente dinámica e expansiva dun corpus precursor e versátil como poucos na nosa historia”. A publicación foi presentada nun acto ao que asistiu a familia de Luísa Villalta, representada na mesa pola súa irmá Susana, quen agradeceu a homenaxe, e Margarita Ledo, secretaria da Real Academia Galega (RAG), quen destacou que “este volume coincide coa achega diversa e comprometida da autora”. A obra xa está dispoñible para descarga no web do CCG.
“Luísa entendía a literatura como unha construción comunal”, explicou Dolores Vilavedra na presentación, e o CCG apelou a ese parecer para convocar figuras referenciais das nosas letras que “teñen en común o feito de achegárense, nalgún momento das últimas décadas, á Luísa Villalta escritora e á súa obra”. Forman parte deste volume Xosé María Álvarez Cáccamo, Vicente Araguas, Estíbaliz Espinosa, Eduardo Estévez, Francisco X. Fernández Naval, Miriam Ferradáns, Pilar Pallarés, Chus Pato, Henrique Rabuñal, Román Raña, Cesáreo Sánchez Iglesias, Xurxo Souto, Marga Do Val, Eva Veiga e Miro Villar. Cada un deles partiu dun texto da obra de Villalta para crear outra peza que constitúe un diálogo polifónico co seu legado.
Diálogo polifónico coa obra
“Entender ou vivir? É a pregunta hamletiana que Luísa lanzou na súa obra Ruído e que nos serviu para darlle título a esta publicación”, apuntou Dolores Vilavedra na presentación. Foi tamén a idea sobre a que convocaron as dezaseis colaboracións (quince textuais e unha plástica) que lembran o “precursor e versátil” do seu legado porque, “malia que Luísa é coñecida como poeta, non deixou de explorar outros xéneros como a narrativa ou o ensaio”, afirmou Vilavedra.
Vicente Araguas e Miriam Ferradáns partiron de diferentes poemas de Papagaio, obra póstuma de Luísa Villalta sobre a derruba do barrio da prostitución da súa Cidade Alta que escribiu para as fotos de Maribel Longueira.
O primeiro poemario de Villalta, que editou Ediciós do Castro en 1991, Música reservada, convoca a Chus Pato, Román Raña, Cesáreo Sánchez Iglesias, Marga do Val, Estíbaliz Espinosa, Eduardo Estévez e Miro Villar. No caso de Espinosa, a súa peza vai acompañada dun poema de Ruído, obra coa que tamén dialogaron Pilar Pallarés e Eva Veiga. A proposta de Eduardo Estévez partiu tamén do texto O estudo das sombras. Sobre Siléncio, ensaiamos construíron as súas pezas Francisco X. Fernández Naval e Xurxo Souto, quen incorporou a imaxe da dedicatoria que lle fixo a propia Villalta. A obra En concreto serviu a Xosé María Álvarez Cáccamo para o seu traballo, e Henrique Rabuñal inspirouse no texto que Luísa escribiu no primeiro número de CasaHamlet. Revista de Teatro, “As certezas de Ofelia”. Ademais dos quince textos hai tamén unha peza de creación artística realizada por Ana Pillado. Trátase da peza titulada Irmá Luísa, Muller Faro de longa ollada, que foi bordada á man por Ana Pillado sobre unha tea antiga gardada pola familia, sobre a que Ana realizou un acrílico. A imaxe de Ana Pillado é tamén a identidade visual do cartel do Concerto das Letras Galegas.
A publicación inclúe tamén un caligrama que a propia Luísa Villalta lle dedicou a Francisco Pillado, cedido polas súas herdeiras (Ana e Helena) para este libro de homenaxe que o CCG edita cada ano polo Día das Letras Galegas. A edición consta de 500 exemplares numerados e unha versión dixital que xa se pode descargar.
Deseguida reproduzo en imaxes e texto a miña achega.
A RAG (Real Academia Galega) vén de dispoñibilizar para libre descarga o libro Poesía e sociedade de onte a hoxe: Dialogando con Celso Emilio Ferreiro, con coordinación literaria da académica María López-Sández e que recolle as intervencións do acto público celebrado o 21 de marzo, Día Internacional da Poesía.
A entidade pretendeu reflexionar sobre o legado da poesía social ou comprometida do poeta celanovés e dar respostas á seguinte cuestión que se lle formulou aos poetas participantes: “Segue sendo posible crer no poder transformador da literatura na etapa posmoderna?”
Velaquí o índice da publicación, á que se pode acceder libremente nesta ligazón:
Xesús Alonso Montero. Arenga sobre Celso Emilio Ferreiro e a chamada poesía social con algunhas páxinas pouco gasalleiras para certos poetas puros e, sobre todo, para os poetas turrieburnistas e, tamén, os nefelibatas, que son os que andan polas nubes
TEXTOS
Anxo Angueira. Monólogo do vello traballador | Co metal
García Mc: Deitado frente ao mar…; Son un pasmón; Libremente e O meu reinado.
Cada poeta debía xustificar a escolla dun poema de Celso Emilio Ferreiro e engadir outro de propia autoría en diálogo co anterior.
A xeito de mostra reproduzo as palabras do meu irmán Rafa:
Volver á poesía de Celso Emilio Ferreiro é, para min, volver aos tempos da mocidade (cando a lin e devorei a treo) e reencontrarme cun poeta que escribe vertendo nos seus versos vida e linguaxe, terra e idioma, solidariedade e memoria.
Abofé que (me) interesa o Celso Emilio da poesía comprometida, da que denuncia e toma partido: “Deitado frente ao mar…”, “A pedra”, “Monólogo do vello traballador” etc. Unha poesía posta, á mantenta, ao servizo de causas xustas, a carón dos que sofren a historia, mais sen descoidar que esta, a poesía, é asemade ética e estética.
Así e todo, penso que a veta poética de Celso Emilio que deixou máis fonda pegada en min é aquela que ten un alento quer intimista, quer existencialista, na que mestura identidade individual e colectiva e na que hai dor mais tamén esperanza. Desa poesía gustaríame sinalar hoxe o poema “As raigames” (de Longa noite de pedra), un poema que dialoga co meu titulado “As raíces” (d’Os lugares da memoria): raíz, raiceira, raizame.
