«A voz da sombra», unha recensión de Mario Regueira a A pantasma na casa da Matanza no semanario Sermos Galiza

(Premer na imaxe para unha mellor lectura)
Mario Regueira, narrador e poeta, autor dunha sólida obra que me a interesa como lector, asina a crítica literaria na sección «Libros» do semanario Sermos Galiza, na súa edición en papel, da que eu propio son subscritor e máis unha vez animo a apoiar para termos prensa en galego nos quiosques.
Desta volta, no seu comentario semanal, que agradezo e estimo ben, publicado no número 92 (10 de abril do 2014) escribe sobre o meu conto rimado A pantasma da casa da Matanza (Biblos, 2013), ilustrado por Xosé Cobas. A recensión pódese ler premendo na imaxe, mais por xentileza do autor tamén a reproduzo deseguida. Velaquí.
A voz da sombra
A pantasma da casa da Matanza
Miro Villar (ilustracións de Xosé Cobas)
Biblos, 2013, 26 páxinas, 16 euros
No 2013 fixéronse os 150 anos da publicación de Cantares Gallegos, efeméride que conseguiu facer tremer o tecido cultural galego durante bastante tempo e ofrecernos, en moitos aspectos, novas dimensións de Rosalía. Notámolo no aumento das publicacións, nas descubertas de inéditos ou case inéditos, nos recitais, nas homenaxes, nas novas músicas que incorporaron as letras da poeta, e tamén, por suposto, nas provocacións coas que o goberno autonómico acompañou algún dos actos relacionados coa autora. Toda esta tempada serviu para resignificar e actualizar parte do legado rosaliano, algo que atinxiu moitos aspectos da difusión da autora, pero que, ao noso xuízo tivo unha importancia especial na literatura infantil, que aproveitou para revitalizar as súas relacións con Rosalía, con obras que puidesen servir para iniciar ás xeracións máis novas cos versos máis referenciais da literatura galega.
Se ben o texto xa fora publicado hai uns anos, sen dúbida A pantasma da casa da Matanza, na súa edición actual ilustrada forma parte desa enxurrada rosaliana dedicada ás persoas máis novas. Estamos perante un sinxelo conto en verso adaptado para que ese público poida ter a súa primeira lectura dun dos poemas máis icónicos da nosa cultura. Porque dalgunha forma, o libro de Miro Villar e Xosé Cobas fai unha aposta que non deixa de ser , ao seu xeito, arriscada. Non só se centra nun dos espazos rosalianos máis emblemáticos, e que destaca xa no propio título, senón que constrúe a súa historia apoiándose nun dos poemas máis coñecidos, e porén máis escuros da autora. Negra sombra, do que circulan centos de interpretacións a cal máis orixinal ou rebuscada, un poema que moita xente sabe de memoria pero que moi poucas persoas poderían explicar sobre que fala. Negra sombra ten ademais a súa propia carga de escuridade e desazo, elementos que supoñen todo un reto á hora de mediatizar a súa lectura para o público novo.
Estas características, porén, son aproveitadas polo autor para crear unha obra orixinal e sorprendente. Se a interpretación do poema permanece tan aberta que mesmo segue suscitando debates académicos hoxe, nada impide pensar que a negra sombra poida ser unha pantasma que acompañou a Rosalía na casa da Matanza. E nada impide que se lle poida dar a voz, por unha vez, para que conte a historia dende a súa perspectiva.
Moito se falou xa de min, malvados/ e atravesados foron os comentos/ mais, queiran ou non, andan ben errados. Con estes versos a sombra decide contarnos dunha vez a verdade sobre a súa realidade. O que segue, baixo este punto de partida, é un conxunto de poemas que van contando, en primeira persoa, a súa relación con Rosalía. A sombra relátanos como observou, e mesmo participou nos procesos de creación da poesía da autora, así como a compaña que lle fixo durante unha enfermidade na que non se apartou do seu lado. Esta relación da pantasma coa poeta quedaría fixada para sempre nun dos seus poemas, sendo un segredo para todo o resto dos mortais.
A forma do texto, que non abandona o ton confesional en primeira persoa, estrutúrase en versos rimados, tan queridos ao autor mesmo nas súas obras para adultos, e que acompañan coa súa particular musicalidade unha expresión que se move sempre entre o desenfadado e o ton serio que teñen sempre as revelacións. Este equilibrio, desdramatiza a figura tétrica que poida ter a sombra ou pantasma, pero sen chegar a arrincarlle de todo esa parte que a conecta co alén e co descoñecido.
Unha mención aparte merecen as ilustracións de Xosé Cobas, que aproveitan parte do imaxinario rosaliano e xogan a adaptarse, coa súa aparente sinxeleza, ás intensións dramáticas do texto. Xogando sempre cun formato grande apaisado, que enche as páxinas até case converter o texto sobreimpreso nunha parte máis da ilustración, son estes deseños os responsábeis de configurar A pantasma da casa da Matanza como un obxecto editorial fermoso e especial, ben adaptado para todos os públicos.
Temos, por tanto, unha proposta orixinal e valente para achegar os versos máis míticos da nai da poesía en galego a xeracións de novos lectores que, de certo, lembrarán algún día cun sorriso, a humanidade desa sombra sobre a que ninguén conseguiu aínda poñerse de acordo.
Mario Regueira