Poema (XCIX): «Eugenio Granell ou a invención do dado», de Ludwig Zeller. Tradución de Francisco Fernández Naval

Un chío do poeta e editor, Miguel Anxo Fernán-Vello fíxome coñecedor da morte do poeta Ludwig Zeller. Na súa memoria recupero o seu poema «Eugenio Granell ou a invención do dado», que abre a obra Infinito presente. Selección de poemas. Edición bilingüe español-galego. Selección e tradución de Francisco X. Fernández Naval (Espiral Maior, 2010), que fai o número 233 desta colección da que son fiel subscritor desde o primeiro en 1991.

No portal Memoria Chilena pódense descargar de balde seis dos seus títulos na sección Documentos, alén de coñecer un pouco a súa biografía persoal e literaria. Recomendo de todos eles Éxodo y Otras Soledades, unha escolma de varios libros anteriores, que no colofón do exemplar 00 dixitalizado leva a sinatura do propio poeta.

Deseguida reproduzo o poema no seu orixinal en español (que se pode ler tamén no blogue do novelista, poeta e tradutor A noite branca) e na acaída versión galega.

Que a Terra lle sexa leve!

Eugenio Granell o la invención del dado

Perspectiva con escalera de caracol

Hay que girar en torno de aquel centro invisible
Contra los huesos del reloj que marcan en su tic-tac
Los golpes de la sangre, el largo río, aquel estruendo
Que no da en el morir sino en las plumas negras
Del que sabe que el hombre se despliega en cartílagos,
Que tiene sed que llama a sordas, viscerales voces
Que se muere de sueño que golpea sus huesos paleolíticos
Como un cienpies que bota las muletas para siempre
Que no quiere ser tierra en que se pudra vertiginosa el ave
Sino un enjambre de alas en el viento.

¿Hacia afuera? ¿Hacia adentro?
El hombre hecho de amargos agridulces días
Crea un espejo de palabras, corredores sin fin,
Máquinas, signos con que marcar los años, el cruce
De las rutas donde encontrar los mares interiores
Del color, de la línea; las agallas del sol
Que hablan desde una tela que miran desde un ojo
Y son silencio.

Pero no quiero hablar yo de la piedra que sobre piedras
Cae y duele galopando entre los tímpanos;
Del día a la semana, del minuto a la hora hay tanto llanto
Tanto fantasma gris vestido de humo.

¡Donde están nuestros sueños, allí estará la vida!
Y es verdad, ya Vallejo decía: “¡Son cosas de españoles!
Considerando así, en justa balanza, a quemarropa,
A Calderón, dormido sobre la cola de un anfibio muerto,
O a Cervantes, diciendo: “Mi reino es de este mundo, pero
También del otro”: ¡punta y filo en dos papeles!
Contemplemos a Goya, de hinojos y rezando ante un espejo
Negro como la pez, chamuscando fantasmas;
O a Quevedo, ese abuelo instantáneo de los dinamiteros,
O a Cajal, devorado por su pequeño infinito, o todavía
A Teresa, mujer, que muere porque no muere. … ”

Se viene de muy lejos y no se sabe donde se cae
Para siempre entre dos paletadas, y se es tierra.
Se vuelve a ser materia, a ser España, ese gran
Sol de piedra, esa quimera viva, derramada
En el mundo porque sí, porque existir es majestad,
Es vuelo.
Y aquí estamos amigos
celebrando a Granell.

Porque es justo que amigos celebren al poeta,
Al pintor que en colores ha conjurado al mundo
Inventando las múltiples maneras de hacer con las palabras
Un juguete capaz de transformar el mundo,
A la medida de los hombres, sin cejar, sin claudicar
Un ápice en la certeza surreal de que vivir es una maravilla
Si sabemos mirar con los ojos abiertos,
Que es posible soñar y estar despierto.

Algunos dicen que nació en Galicia, y para ser preciso
En La Coruña. Pero yo sé, lo he visto, lo puedo comprobar
Que ha tres mil años ya andaba en busca de la Dama de Elche,
Que recorrió cavernas, alzó menhires, labios sobre el mar.
Granell sabe escuchar, sabe el secreto de la quiromancia
Del viento que movía ramos mágicos en esa juventud
Siempre presente. ¿Habrá justicia al fin para los hombres?
Sonríe a veces, ríe a carcajadas escuchando sus datos
En el violín de una computadora que florece en New York,
Porque la vida al fin, no tiene más remedio que la vida.

Mas yo no sé inventar, miro a través de un vidrio
La explosión de colores en la tela y ese rumor del mar
Que abre caminos en el sueño.
Es allí donde Eugenio
Granell, un mago disfrazado de académico, inventó
El dado con sus siete caras, en el tablero vuelto de la vida.

Ludwig Zeller

Eugenio Granell ou a invención do dado

Perspectiva con escaleira de caracol

Hai que xirar ao redor daquel centro invisible
Contra os ósos do reloxo que marcan no tic-tac
Os pulos do sangue, o longo río, aquel estrondo
Que non dá no morrer senón nas plumas negras
De quen sabe que o home se desprega en cartilaxes,
Que ten sede que chama a xordas, viscerais voces
Que morre de soño que golpea os seus ósos paleolíticos
Coma un cempés que deixa as muletas para sempre
Que non quere ser terra na que podreza vertixinosa a ave
Senón un enxame de ás no vento.

Cara a fóra? Cara a dentro?
O home feito de acedos agridoces días
Crea un espello de palabras, corredores sen fin,
Máquinas, signos cos que marcar os anos, a encrucillada
Das rutas onde atopar os mares interiores
Da cor, da liña; as galas do sol
Que falan dende unha tea que miran dende un ollo
E son silencio.

Pero non quero falar eu da pedra que sobre pedras
Cae e doe galopando entre os tímpanos;
Do día á semana, do minuto á hora hai tanto pranto
Tanta pantasma gris vestida de fume.

¡Onde están os nosos soños, alí estará a vida!
É certo, xa Vallejo dicía: “¡Son cousas de españois!
Considerando así, en xusta balanza, a queimarropa,
A Calderón, durmido sobre a cola do anfibio morto,
Ou Cervantes, dicindo: “Meu reino é deste mundo, pero
También do outro”: ¡punta e gume en dous papeis!
Contemplemos a Goya, de xeonllos e rezando diante dun espello
Negro como a brea, chamuscando pantasmas;
Ou Quevedo, ese avó instantáneo dos dinamiteiros,
Ou Cajal, devorado polo seu pequeno infinito, ou aínda
Teresa, muller, que morre porque non morre. … ”

Vense dende moi lonxe e non se sabe onde se cae
Para sempre entre dúas paletadas, e un é terra.
Vólvese ser materia, ser España, ese gran
Sol de pedra, esa quimera viva, derramada
No mundo porque si, porque existir é maxestade,
É voo.
E aquí estamos amigos
celebrando a Granell.

Porque é xusto que amigos celebren ao poeta,
Ao pintor que en cores esconxurou ao mundo
Inventando as múltiples maneras de facer coas palabras
Un xoguete capaz de transformar o mundo,
Á medida dos homes, sen ceder, sen claudicar
Un ápice na certeza surrealista de que vivir é unha marabilla
Se sabemos mirar cos ollos abertos,
Que é posible soñar e estar esperto.

Algúns din que naceu en Galicia, e para ser preciso
Na Coruña. Pero eu sei, vino, podo comprobalo
Que hai tres mil anos xa andaba á procura da Dama de Elche,
Que percorreu cavernas, alzou menhires, labios sobre o mar.
Granell sabe escoitar, sabe o segredo da quiromancia
Do vento que movía ramos máxicos nesa xuventude
Sempre presente. Haberá xustiza á fin para os homes?
Sorrí ás veces, ri ás gargalladas escoitando os seus datos
No violín dunha computadora que florece en Nova York,
Porque a vida á fin, non ten máis remedio que a vida.

Mais eu non sei inventar, miro a través dun vidro
A explosión de cores na tea e ese balbordo do mar
Que abre camiños no soño.
É alí onde Eugenio
Granell, un mago disfrazado de académico, inventou
O dado coas súas sete caras, no taboleiro da vida.

Tradución: Francisco X. Fernández Naval

Esta entrada foi publicada en Obituarios, Poesía, Versións ou traducións. Garda a ligazón permanente.

Deixa unha resposta