Recensión a Adagio por outono, de Modesto Fraga, en Grial 211

No último número, 211 (xullo, agosto, setembro do 2016) de Grial, Revista Galega de Cultura, que chega con retraso e que desde hai uns días xa anda polas librarías, e tamén se pode adquirir en edición dixital desde a propia páxina da Editorial Galaxia, asino na habitual sección intitulada «O espello das letras» unha recensión intitulada «Poesía de hoxe no ronsel do Dolce Stil Novo» para dar conta do libro de poemas Adagio por outono, de Modesto Fraga. Unha versión previa desta recensión viu a luz no dixital Que pasa na costa.
Por outra banda, este ben interesante número, 211, está centrado no Centenario das Irmandades da Fala con textos de Justo Beramendi «A significación histórica das Irmandades»; de Henrique Monteagudo «Lingua nacional, idioma moderno. As Irmandades e a Fala»; de Inma López Silva «O soño teatral das Irmandades» e de Víctor F. Freixanes «No tempo das Irmandades. Comunicación e novas tecnoloxías», nos que non faltan as referencias ao escritor muxián Gonzalo López Abente.
E tampouco desmerecen outros traballos como os de Xosé Manuel Dasilva «Arredor da homenaxe a Celso Emilio Ferreiro de 1966 (e outros episodios biográficos» ou de María Canosa «Típicos tópicos da muller traballadora»; entre outras temáticas e seccións habituais.
Velaquí a devandita recensión ao completo:
Poesía de hoxe no ronsel do Dolce Stil Novo
Adagio por outono
Modesto Fraga
Santiago de Compostela: Alvarellos Editora, 2016, 74 páxinas
A XLI edición do Certame Literario de Vilalba que se convoca na capital chairega, nos últimos anos en parcería con Alvarellos Editora que publica os textos premiados, reafirmou a sólida bagaxe poética de Modesto Fraga (Fisterra, 1974) ao laurear o seu Adagio por outono, que chega dezanove anos despois da súa entrada no noso sistema literario.
Alicerzado en pequenos galardóns anteriores, 1997 foi o ano de graza e bautismo de fogo para o nume poético de Modesto Fraga ao gañar os premios Avelina Valladares e O Grelo, o primeiro pola obra Corpos paisaxe, que inxustamente non foi editada nesa altura, e o segundo con Do amor salgado, que tivo unha edición cativa do punto de vista estético e sen a penas distribución. Porén, o malfado destes inicios editoriais non puxo freo ao ímpeto do poeta fisterrán até conformar a día de hoxe un percorrido de longo alento, como recolle a autoantoloxía publicada en edición de autor Atlántica luz. Poesía mareira 1995-2015 (2015).
Esta apelación ao pasado non é gratuíta, pois o poeta arestora con moito máis oficio e cunha voz máis madura, retorna ao cultivo dos metros clásicos cos que se dera a coñecer, nomeadamente os sonetos. De feito Adagio por outono, que prologa Teresa Seara de maneira fulcral, está conformado por 35 sonetos divididos en tres partes e un intermezzo denominado «Pórtico» de catro poemas en verso libre, mais onde sobrancean hendecasílabos, heptasílabos e pentasílabos.
Non é de estrañar esta escolla porque o libro, que recolle nunha dobre páxina unha reprodución dos músicos no Pórtico da Gloria (século XII) e unha folla de carballo na portada, pretende realizar outra actualización dos principios literarios do Dolce Stil Novo, escola poética toscana da segunda metade do século XIII na que sobrancearon Guido Cavalcanti, Dante Alighieri, e moito despois Francesco Petrarca no seu Canzoniere, quen influíron en moitas épocas e literaturas posteriores.
Entre nós hai un bo número de poetas «dolcestilnovistas», aínda que salienta Darío Xoán Cabana, quen non só publicou varios libros con sonetos ao modo petrarquista, poñamos por caso o fermoso Amor e tempo liso (1987), senón que foi o excelente e premiado tradutor dos autores citados e doutras voces daquela época na Antoloxía do Doce Estilo Novo (Galaxia, 2004).
Unha das trabes dese modo de poetizar é a sublimación do amor e da persoa amada, que vai percorrer aquí toda a primeira parte «Sinfonía do corpo», catorce sonetos que se abren con «Alba de luz», a xeito de epifanía ou descuberta do amor, e que pecha coa dualidade «Ti + Eu: Nós» en reafirmación. E onde os versos espidos e mariñeiros («A nosa historia é un mar que non se acaba / alba e solpor de terras ben remotas») ornaméntanse con referencias artísticas e literarias, a Gioconda ou Mona Lisa de Leonardo da Vinci, a Ítaca de Ulises, Sherezade, o propio Dante e outras voces que se unen ao xogo intertextual con algúns versos da nosa poesía contemporánea, como sucede con Canto custa instalarse no amor!, que deu título a un libro de Xosé Leira López, ou coa súa propia, por exemplo no xeito de titular un dos textos coas coordenadas «8º 10′ 11” LN».
Os catro poemas libres do «Pórtico» transitan outra temática, a literatura de viaxes, e describen diversos espazos italianos, de preferencia os que teñen a ver con imaxes da Renacenza, e tamén portugueses (Coimbra e Lisboa). Entre elas navega tamén un verso d’Os Lusíadas, de Camões ou a obra de Sá de Miranda, ambos e dous extraordinarios sonetistas, así como A tragédia de Inês de Castro de António Ferreira. As diversas intertextualidades acompañan a tópica do carpe diem que se revela con forza: «Mentres todo renace / algo de nós habita no pórtico da vida».
Na terceira parte «Ao modo do Dolce Stil Novo» faise explícita a intencionalidade, que se abre coa cita a Dante, inclúe 14 sonetos en diálogo con outras obras artísticas, históricas e literarias que se sinalan ao pé de cada texto, sen seguiren orde cronolóxica. Nas primeiras o Pórtico da Gloria do Mestre Mateo, a Capela Sistina de Michelangelo, a Venere di Urbino de Tiziano e Mater Gallaecia de Luís Seoane; a nosa historia con referencias a Manuel Murguía, a Benito Vicetto ou á morte do Mariscal Pardo de Cela; na literatura europea a Divina Commedia de Dante e novamente Os Lusíadas de Camões e na nosa desde a primeira cantiga medieval Ora faz host’o Senhor de Navarra de Johan Soárez de Pávia ou Paiva até a Morgana en Esmelle da chorada Begoña Caamaño, mais tamén con Pondal ou con Cunqueiro. Son versos a evidenciaren ese atento lector, desde hai uns anos tamén esperto e experto libreiro, que hai en Modesto Fraga.
«Adagio, ma non troppo» é a última parte, sete sonetos que perseguen no descoñecido tempo futuro da existenxia a confirmación das palabras e dos acenos do amor sublime, con insólitas e singulares lembranzas, a poesía faise máis espida, máis íntima e máis achegada «como aquela canción das nosas vidas / que sabiamos case de memoria, de Pablo Milanés, lembras amor?».
E unha última anotación sobre este Adagio por outono para sinalar outra constante no quefacer do seu autor, aínda que máis atenuada desta volta, a perseveranza na incorporación e recuperación dun ricaz léxico mariñeiro que acompaña a linguaxe do erotismo como gozosa celebración.
Miro Villar