Recensión a Mondoñedo literario, de Armando Requeixo, en Grial 206

No último número, 206 (abril, maio, xuño do 2015) de Grial, Revista Galega de Cultura, que xa anda desde hai uns días polas librarías e que tamén se pode adquirir en edición dixital desde a propia páxina da Editorial Galaxia, asino na habitual sección intitulada «O espello das letras» unha recensión intitulada «Un espello da literatura mindoniense» para falar sobre o volume Mondoñedo literario da autoría do crítico e profesor Armando Requeixo. Velaquí:
Un espello da literatura mindoniense
Mondoñedo literario
Armando Requeixo
Lugo: Servizo de Publicacións da Deputación de Lugo, 2014, 214 páxinas
«Este libro nace dunha devoción. A que sinto dende sempre pola miña terra natal: Mondoñedo». Con estas palabras principia o Limiar de catro páxinas co que Armando Requeixo sintetiza a orixe deste volume, publicado pola Deputación de Lugo e cunha suxestiva cuberta de Xosé Vizoso, que compila unha boa parte importante dos textos que o crítico escribiu verbo da literatura mindoniense nas dúas últimas décadas (desde 1991) en revistas e xornais.
A obra, que xunta textos de diferente extensión, desde anotacións ou artigos breves a estudos literarios, está estruturada en dezasete capítulos, en orde cronolóxica que atende a data de nacemento, e todos levan o nome dun escritor nado e vencellado a Mondoñedo (só dúas mulleres, Mariña Mayoral e Isabel Morán), agás o derradeiro intitulado «Varia silva mindoniense» que percorre varias voces.
Os cinco primeiros coinciden con grandes nomes da nosa literatura, que debemos considerar clásicos, malia dous deles coñeceren certo esquecemento que os reduce a uns parágrafos nos manuais. Velaí Manuel Leiras Pulpeiro (1854-1912), Antonio Noriega Varela (1869-1947), Eduardo Lence-Santar (1879-1960), Xosé Díaz Jácome (1910-1998) e Álvaro Cunqueiro (1911-1981).
Sobre Leira Pulpeiro reprodúcense dous artigos publicados na prensa galega no remate de 2012 e que coincidiron co centenario do seu pasamento, polo que sintetizan o estado da cuestión a respecto da biobibliografía, na que a última achega é a escolma Vida e obra que Manuel Leiras Pulpeiro. Antoloxía poética, preparada por Xurxo Martínez González e o propio Armando Requeixo.
O único artigo sobre Noriega Varela posúe o inestimable valor engadido de dar conta dun manuscrito inédito, que se reproduce e que se cotexa coa edición definitiva e corrixida do poema en Montañesas (1910). E a lembranza de Lence-Santar tamén cadrou co medio século do seu pasamento e actualiza a este semiesquecido historiador, etnógrafo, folclorista, narrador e poeta.
Inédito tamén é o texto mecanografado que transcribe un guión radiofónico de Xosé Díaz Jácome sobre a poesía de Celso Emilio Ferreiro, emitido o 16 de maio de 1955 en Radio Vigo EAJ 48 e que Armando Requeixo exhumou no centenario do nacemento do poeta celanovés. A esta descuberta únese unha crónica da amizade entre Francisco Fernández del Riego e Díaz Jácome.
Como non podía ser doutra maneira, dez textos enchen o capítulo sobre Álvaro Cunqueiro para falar da presenza de Mondoñedo na súa obra, da historia da súa amizade con Ánxel Fole que abrangue os anos mozos e os felices tempos da República, mais tamén os difíciles anos da posguerra. No resto dos artigos sobrancea a carta inédita de Cunqueiro a Carballo Calero no que lle solicita unha recensión da edición castelá do Merlín e familia i outras historias e mesmo lle di que a dirixa a Vida Gallega. Sabemos que o profesor ferrolán atendería a súa encomenda. De interese tamén son a dedicatoria autógrafa de Cunqueiro nun exemplar da Divina Comedia de Dante ou un cartón postal enviado desde Madrid en 1940 a o seu amigo Bernardino Vidarte.
Ricardo Pedreira (1928-2013) e Xosé Ruiz Leivas (1931) son dous autores mindonienses descoñecidos que se reivindican, do segundo saliéntase a súa singular Guía Fantástica de Mondoñedo, antes dos tres textos que conforman o capítulo dedicado a César Cunqueiro (1941), centrados os dous primeiros na análise da súa novela Beatum corpus e o terceiro na súa poesía en castelán da que se afirma: «é un dos máis felices cultivadores da poesía neohelénica entre nós».
Un artigo sobre a narrativa de Marina Mayoral (1942) e a longa e interesante entrevista que lle fixo Requeixo para o Parlamento das Letras, unha sección do seu blogue Criticalia, anteceden a outros catro autores pouco coñecidos: Luís Enrique Cabanela (1945) a propósito das súas Confesións do Mariscal Pardo de Cela; Félix Villares (1947), especialista na literatura popular mindoniense, aínda que vilalbés de nacenza; Antón Meilán (1950), do que se dá conta do ensaio inédito Manuel Leiras Pulpeiro, un poeta de onte e de hoxe ‘maldito’ e ‘maldicido’ (outra visión do poeta) e Francisco Piñeiro (1956) de quen se reivindica a súa monografía Historia do teatro afeccionado na Mariña Lucense.
Por parte, Antonio Reigosa (1958) é obxecto dun artigo que reverencia o seu inxente labor da divulgación da literatura popular (nomeadamente a través do Dicionario dos seres míticos galegos), mais tamén a súa creación narrativa, que se completa con outra longa e non menos interesante entrevista que tamén viu a luz no Parlamento das Letras.
Xe Freyre (1962) e a filóloga Isabel Morán (1969) dan cabo aos capítulos personalizados, do primeiro faise unha recensión da novela Cando o gato mira de esguello e da segunda lémbranse os seus traballos no eido da literatura medieval galego-portuguesa ou da poesía postrobadoresca.
Para rematar, o capítulo «Varia silva mindoniense» xunta textos máis breves, xermolos de posibles monografías, que abeiran temáticas moi diferentes, desde a relación de Rosalía ou de Castelao cos escritores mindonienses; a revista Amencer na historia da prensa local ou a «Poesía na nación valeca» para falar das novas voces poéticas da contorna. E, finalmente, un Apéndice cronolóxico no que Armando Requeixo fai unha exhaustiva listaxe de traballos sobre literatura mindoniense que non tiveron oco nesta escolma, onde o crítico e estudoso amosa a súa erudición e a súa ardua angueira que é de agradecer e que testemuña a devoción sobre a escrita na súa xeografía nativa, tan feraz e produtiva para a literatura galega.
MIRO VILLAR